unseasonal rain महाराष्ट्र राज्यात सध्या अवकाळी पावसाने थैमान घातले असून, विविध भागांत गारपीट आणि वादळी वाऱ्यांची स्थिती निर्माण झाली आहे. हवामान विभागाने राज्यातील अनेक जिल्ह्यांसाठी विविध प्रकारचे अलर्ट जारी केले असून, शेतकरी वर्गाला विशेष सावधगिरी बाळगण्याचे आवाहन केले आहे. पुढील तीन दिवस, म्हणजेच ७ एप्रिल २०२५ पर्यंत ही परिस्थिती कायम राहणार असल्याचा अंदाज हवामान खात्याने वर्तवला आहे.
प्रादेशिक हवामान अंदाज
विदर्भात ऑरेंज अलर्ट
विदर्भातील यवतमाळ, चंद्रपूर आणि वर्धा या जिल्ह्यांमध्ये हवामान विभागाने ऑरेंज अलर्ट जारी केला आहे. या भागांत गारपीट, वादळी वारे आणि अवकाळी पावसाचा इशारा देण्यात आला आहे. अंदाजानुसार, या भागांत वाऱ्याचा वेग ५० ते ६० किलोमीटर प्रति तास इतका असू शकतो. विदर्भातील उर्वरित जिल्ह्यांसाठी येलो अलर्ट जारी करण्यात आला असून, तेथेही गारपिटीची शक्यता वर्तवण्यात आली आहे.
कोकण विभागात पावसाचा अंदाज
रायगड, रत्नागिरी आणि सिंधुदुर्ग या जिल्ह्यांमध्ये वादळी वारे आणि अवकाळी पावसाची शक्यता आहे. या भागांत वाऱ्याचा वेग जास्त असल्याचा अंदाज आहे. हवामान विभागाने ठाणे आणि पालघर वगळता संपूर्ण कोकण विभागासाठी येलो अलर्ट जारी केला असून, मध्यम स्वरूपाच्या पावसाची शक्यता वर्तवली आहे.
मराठवाडा आणि मध्य महाराष्ट्र
मराठवाड्यातील संभाजीनगर आणि जालना वगळता सर्व जिल्ह्यांसाठी येलो अलर्ट जारी करण्यात आला आहे. या भागांत वादळी वारे आणि गारपिटीची शक्यता आहे. मध्य महाराष्ट्रातील सर्व जिल्ह्यांसाठीदेखील सतर्कतेचा इशारा देण्यात आला आहे.
परिणाम आणि नुकसान
अवकाळी पावसामुळे राज्यातील शेतकऱ्यांवर मोठा आर्थिक फटका बसत आहे. विशेषतः वसंत हंगामातील पिके जसे की आंबा, द्राक्षे, केळी, टोमॅटो आणि कांदा यांचे मोठ्या प्रमाणात नुकसान होत आहे. गारपीट झालेल्या भागांत फळे आणि भाजीपाला पिकांचे नुकसान अधिक प्रमाणात होत आहे.
मराठवाडा, पश्चिम महाराष्ट्र आणि पूर्व कोकण विभागात मोठ्या प्रमाणात पाऊस आणि वादळी वारे पाहायला मिळत आहेत. यामुळे पिकांना मोठ्या प्रमाणात हानी पोहोचत आहे. अनेक ठिकाणी शेतातील उभी पिके जमिनीवर कोसळली असून, काही ठिकाणी गारपिटीमुळे फळबागांचे मोठे नुकसान झाले आहे.
शेतकऱ्यांसाठी सल्ला आणि सूचना
हवामान विभागाने जारी केलेल्या अलर्टच्या पार्श्वभूमीवर शेतकऱ्यांनी पुढील काळजी घेण्याचे आवाहन करण्यात आले आहे:
- पिकांसाठी संरक्षणात्मक उपाय: शक्य असल्यास, शेतकऱ्यांनी फळपिकांवर नेट किंवा कव्हर वापरावे. उघड्यावर ठेवलेल्या पिकांना आच्छादन द्यावे.
- जनावरांची काळजी: पावसाच्या काळात जनावरांना सुरक्षित ठिकाणी ठेवावे. वादळी वाऱ्यापासून त्यांचे संरक्षण करावे.
- पाण्याची निचरा व्यवस्था: शेतात पाणी साचू नये म्हणून पाण्याच्या निचऱ्याची योग्य व्यवस्था करावी.
- कापणीसाठी तयार पिकांची त्वरित कापणी: तयार झालेल्या पिकांची शक्य तितक्या लवकर कापणी करावी, जेणेकरून अवकाळी पावसामुळे होणारे नुकसान कमी होईल.
- हवामान अंदाजाचे पालन: हवामान विभागाच्या दैनंदिन अंदाजाचे पालन करून शेतीविषयक निर्णय घ्यावेत.
सरकारी मदत आणि नुकसान भरपाई
अवकाळी पावसामुळे झालेल्या नुकसानीचे पंचनामे तत्काळ करण्याचे आदेश राज्य सरकारने दिले आहेत. नुकसान झालेल्या शेतकऱ्यांना विमा कंपन्यांकडून लवकरात लवकर मदत मिळावी यासाठी प्रयत्न सुरू आहेत. कृषी विभागाच्या अधिकाऱ्यांना बाधित भागांचा दौरा करून नुकसानीचे अहवाल सादर करण्याचे निर्देश देण्यात आले आहेत.
कृषिमंत्री पंजाबराव यांनी शेतकऱ्यांना विशेष काळजी घेण्याचे आवाहन केले असून, नुकसानग्रस्त शेतकऱ्यांना योग्य मदत मिळेल असे आश्वासन दिले आहे. विमा कंपन्यांनादेखील नुकसान भरपाईचे दावे जलद गतीने निकाली काढण्याच्या सूचना देण्यात आल्या आहेत.
अवकाळी पावसाची कारणे
हवामान तज्ज्ञांच्या मते, अवकाळी पावसामागे बंगालच्या उपसागरात तयार झालेल्या कमी दाबाच्या पट्ट्याचा परिणाम आहे. या कमी दाबाच्या परिस्थितीमुळे उत्तर भारतातून येणाऱ्या थंड हवेची लाट आणि अरबी समुद्रातून येणारी आर्द्रता यांच्या संयोगातून या अवकाळी पावसाची निर्मिती होत आहे. जागतिक हवामान बदलाच्या प्रभावामुळे अशा प्रकारचे अवकाळी पावसाचे प्रमाण वाढत असल्याचे तज्ज्ञ सांगतात.
हवामान विभागाच्या अधिकाऱ्यांचे मत
हवामान विभागाच्या अधिकाऱ्यांनी सांगितले की, सध्याच्या हवामान परिस्थितीमध्ये ७ एप्रिलपर्यंत सुधारणा होण्याची शक्यता कमी आहे. त्यामुळे या कालावधीत विशेष काळजी घेणे गरजेचे आहे. त्यांनी सर्व नागरिकांना आणि विशेषतः शेतकऱ्यांना सतर्क राहण्याचे आवाहन केले आहे. वादळी वाऱ्यांमुळे झाडे कोसळणे, विद्युत खांब पडणे, इमारतींचे छत उडणे अशा घटना घडू शकतात, त्यामुळे सुरक्षितततेची विशेष काळजी घ्यावी असे आवाहन त्यांनी केले.
नागरिकांसाठी सूचना
सर्वसामान्य नागरिकांनीदेखील अवकाळी पावसाच्या काळात काही खबरदारी घेणे आवश्यक आहे:
- अत्यावश्यक कामाशिवाय घराबाहेर पडू नये.
- वादळी वाऱ्यांच्या वेळी मोकळ्या जागा, झाडांखाली किंवा जुन्या इमारतींजवळ थांबू नये.
- विद्युत उपकरणे सुरक्षित ठेवावीत.
- वीज पडण्याच्या धोक्यापासून सावध राहावे.
- वाहन चालवताना विशेष काळजी घ्यावी.
महाराष्ट्रातील अवकाळी पावसाची परिस्थिती गंभीर असून, विशेषत: शेतकरी वर्गासाठी मोठा आर्थिक फटका बसत आहे. हवामान विभागाने जारी केलेल्या अलर्टनुसार, ७ एप्रिल २०२५ पर्यंत सतर्कता बाळगणे अत्यंत आवश्यक आहे. हवामान बदलाचे दुष्परिणाम कमी करण्यासाठी दीर्घकालीन उपाययोजना आखणे गरजेचे झाले आहे. शेतकऱ्यांनी अवकाळी पावसामुळे होणारे नुकसान कमी करण्यासाठी आवश्यक त्या सर्व उपाययोजना कराव्यात आणि हवामान विभागाच्या सूचनांचे पालन करावे.
या नैसर्गिक आपत्तीच्या काळात सर्वांनी एकमेकांना सहकार्य करून या संकटावर मात करण्याची गरज आहे. राज्य सरकारकडून आणि प्रशासनाकडून नुकसानग्रस्तांना त्वरित मदत मिळेल अशी अपेक्षा आहे.
