PM Kisan Yojana भारतीय शेतकरी हा देशाचा कणा आहे. त्यांच्या अथक परिश्रमामुळेच देशातील अन्नधान्याची गरज भागवली जाते. मात्र, शेती व्यवसायात अनेक अडचणी आहेत. अनियमित पाऊस, नैसर्गिक आपत्ती, बाजारपेठेतील चढउतार यामुळे शेतकऱ्यांचे आर्थिक नुकसान होते. या सर्व परिस्थितीचा विचार करून भारत सरकारने ‘प्रधानमंत्री किसान सन्मान निधी योजना’ सुरू केली आहे.
योजनेचे स्वरूप आणि उद्देश
पीएम किसान सन्मान निधी योजना ही भारत सरकारच्या कृषी विभागाने सुरू केलेली एक महत्त्वपूर्ण योजना आहे. या योजनेचा मुख्य उद्देश शेतकऱ्यांना आर्थिक मदत पुरवणे आहे. शेतीसाठी लागणारी बियाणे, खते, कीटकनाशके यांच्या वाढत्या किमती, तसेच कुटुंबाच्या दैनंदिन गरजा यासाठी शेतकऱ्यांना थोडी आर्थिक मदत मिळावी हा या योजनेमागील प्रमुख हेतू आहे.
या योजनेअंतर्गत देशातील छोट्या आणि सीमांत शेतकऱ्यांना दरवर्षी ₹6,000 ची आर्थिक मदत दिली जाते. ही रक्कम तीन समान हप्त्यांमध्ये म्हणजेच दर चार महिन्यांनी ₹2,000 च्या स्वरूपात थेट लाभार्थ्यांच्या बँक खात्यात जमा केली जाते. शेतकऱ्यांना मिळणारी ही रक्कम त्यांच्या शेतीखर्चासाठी, बियाणे खरेदीसाठी, खते खरेदीसाठी तसेच कुटुंबाच्या इतर गरजांसाठी वापरता येते.
पीएम किसान योजना प्रथम फेब्रुवारी 2019 मध्ये सुरू करण्यात आली. सुरुवातीला या योजनेचा लाभ केवळ 2 हेक्टरपर्यंत (लगभग 5 एकर) जमीन असलेल्या शेतकऱ्यांनाच मिळत होता. परंतु नंतर या योजनेचा विस्तार करण्यात आला आणि सर्व शेतकऱ्यांना त्याचा लाभ देण्यात आला. देशभरातील कोट्यवधी शेतकरी आज या योजनेचा लाभ घेत आहेत.
सरकारने आत्तापर्यंत या योजनेअंतर्गत 18 हप्ते जारी केले आहेत. प्रत्येक हप्ता देशभरातील कोट्यवधी शेतकऱ्यांच्या बँक खात्यात थेट जमा केला जातो. डीबीटी (डायरेक्ट बेनिफिट ट्रान्सफर) पद्धतीमुळे मध्यस्थ नसल्याने लाभार्थी शेतकऱ्यांना रक्कम थेट मिळते.
18वा हप्ता आणि 19व्या हप्त्याची प्रतीक्षा
सरकारने पीएम किसान योजनेचा शेवटचा (18वा) हप्ता 5 ऑक्टोबर 2024 रोजी जारी केला होता. या हप्त्यात देशभरातील पात्र शेतकऱ्यांच्या बँक खात्यात ₹2,000 ची रक्कम जमा करण्यात आली होती. आता सर्व शेतकरी 19व्या हप्त्याची प्रतीक्षा करत आहेत.
सामान्यतः सरकार दर चार महिन्यांनी हप्ते जारी करते. त्यानुसार, 19वा हप्ता फेब्रुवारी 2025 मध्ये येणे अपेक्षित होते. परंतु, काही तांत्रिक अडचणी किंवा प्रशासकीय कारणांमुळे त्यात विलंब झाला आहे. आता अपेक्षा आहे की, सरकार मे 2025 मध्ये 19वा हप्ता जारी करेल. मात्र, अद्याप सरकारकडून याबाबत अधिकृत घोषणा झालेली नाही.
हप्त्याची माहिती कशी मिळवावी?
शेतकरी बांधवांना पीएम किसान योजनेच्या हप्त्याविषयी माहिती अनेक मार्गांनी मिळवता येते:
- पीएम किसान अधिकृत वेबसाईट: https://pmkisan.gov.in या अधिकृत वेबसाईटवर जाऊन माहिती मिळवता येते. येथे ‘Farmers Corner’ या विभागात ‘Beneficiary Status’ वर क्लिक करून आपला आधार क्रमांक, मोबाईल नंबर किंवा खाते क्रमांक टाकून माहिती मिळवता येते.
- पीएम किसान मोबाईल अॅप: गूगल प्ले स्टोअरवरून पीएम किसान अॅप डाऊनलोड करून त्यात लॉगिन करून माहिती मिळवता येते.
- कॉमन सर्व्हिस सेंटर (CSC): जवळच्या कॉमन सर्व्हिस सेंटरवर जाऊन माहिती मिळवता येते.
- कृषी विभाग: स्थानिक कृषी विभागाच्या कार्यालयात जाऊन माहिती मिळवता येते.
योजनेची पात्रता आणि नोंदणी प्रक्रिया
पीएम किसान योजनेचा लाभ घेण्यासाठी शेतकऱ्यांनी काही निकष पूर्ण करणे आवश्यक आहे:
Also Read:
लग्न झालेल्या मुलींना मिळणार १ लाख रुपये, बांधकाम कामगार योजने अंतर्गत construction worker scheme
- अर्जदार भारतीय नागरिक असावा.
- त्याच्या/तिच्या नावावर शेतजमीन असावी.
- नोंदणीसाठी आधार कार्ड आवश्यक आहे.
- बँक खाते आधार कार्डशी लिंक असणे आवश्यक आहे.
नोंदणी प्रक्रिया पूर्ण करण्यासाठी शेतकऱ्यांनी जवळच्या कॉमन सर्व्हिस सेंटर (CSC) किंवा कृषी विभागाच्या कार्यालयात जाऊन आवश्यक कागदपत्रे सादर करावीत. ऑनलाइन नोंदणीसाठी https://pmkisan.gov.in या वेबसाईटवर जाऊन ‘Farmer Registration’ या विभागात माहिती भरावी.
हप्ता मिळत नसल्यास काय करावे?
अनेकदा तांत्रिक अडचणींमुळे किंवा कागदपत्रांच्या त्रुटींमुळे काही शेतकऱ्यांना हप्ता मिळत नाही. अशा परिस्थितीत काय करावे?
- कारण तपासा: पीएम किसान पोर्टलवर किंवा अॅपवर ‘Beneficiary Status’ तपासून हप्ता न मिळण्याचे कारण शोधावे.
- आधार लिंकिंग: बँक खाते आधार कार्डशी लिंक आहे की नाही याची खात्री करावी.
- eKYC: eKYC पूर्ण केली आहे की नाही याची खात्री करावी. पीएम किसान पोर्टलवर जाऊन eKYC पूर्ण करता येते.
- तक्रार नोंदवा: पीएम किसान पोर्टलवर किंवा अॅपवर ‘Grievance Registration’ मधून तक्रार नोंदवता येते.
- हेल्पलाइन: पीएम किसान हेल्पलाइन क्रमांक 155261 किंवा 1800-115-526 वर संपर्क साधावा.
योजनेचे फायदे आणि महत्त्व
पीएम किसान योजनेचे अनेक फायदे आहेत:
- आर्थिक मदत: शेतकऱ्यांना शेती खर्चासाठी तसेच इतर आर्थिक गरजांसाठी मदत मिळते.
- थेट लाभ हस्तांतरण: पैसे थेट लाभार्थ्यांच्या बँक खात्यात जमा केले जातात, त्यामुळे मध्यस्थांकडून होणारा गैरव्यवहार टाळला जातो.
- वेळेवर मदत: नियमित हप्त्यांमुळे शेतकऱ्यांना हंगामानुसार मदत मिळते.
- वित्तीय समावेश: या योजनेमुळे शेतकऱ्यांचा बँकिंग प्रणालीशी संबंध वाढला आहे.
- शेतीला प्रोत्साहन: छोट्या आणि सीमांत शेतकऱ्यांना शेती करण्यास प्रोत्साहन मिळते.
पीएम किसान सन्मान निधी योजना ही देशातील शेतकऱ्यांसाठी वरदान ठरली आहे. सरकारने शेतकऱ्यांच्या कल्याणासाठी सुरू केलेल्या या योजनेमुळे लाखो शेतकरी कुटुंबांना आर्थिक आधार मिळाला आहे. वर्षातून तीनदा मिळणारे प्रत्येकी ₹2,000 हे शेतकऱ्यांच्या अनेक छोट्या-मोठ्या गरजा भागवण्यास मदत करतात.
19व्या हप्त्याची प्रतीक्षा करणाऱ्या शेतकऱ्यांना लवकरच आनंदाची बातमी मिळेल अशी अपेक्षा आहे. सरकारने आता खरीप हंगामाच्या सुरुवातीला म्हणजेच मे 2025 मध्ये हा हप्ता जारी करण्याची शक्यता आहे. सर्व पात्र शेतकऱ्यांनी आपली कागदपत्रे अद्ययावत ठेवावीत आणि पीएम किसान पोर्टलवर किंवा अॅपवर नियमित माहिती तपासत रहावी.
शेतकऱ्यांना हे लक्षात ठेवावे लागेल की, या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी आधार कार्ड, बँक खाते आणि शेतजमीनीचे कागदपत्र अद्ययावत असणे आवश्यक आहे. कोणत्याही बदलाची माहिती लगेच सरकारी यंत्रणेला द्यावी, जेणेकरून हप्ते वेळेवर मिळतील.
शेवटी, पीएम किसान योजना ही शेतकऱ्यांसाठी निश्चितच आशेचा किरण आहे. भविष्यात या योजनेतील लाभाची रक्कम वाढवणे, अधिकाधिक शेतकऱ्यांना त्याचा लाभ देणे आणि योजनेची अंमलबजावणी अधिक सुलभ करणे या दिशेने सरकारने पाऊल उचलावे अशी अपेक्षा आहे.