Panjabrao Dakh Live महाराष्ट्रात एप्रिल-मे महिन्यात अवकाळी पावसाचे संकट नेहमीच शेतकऱ्यांसाठी चिंतेचा विषय ठरते. या वर्षीही हवामान विभागाकडून तशाच प्रकारचा इशारा देण्यात आला आहे. प्रख्यात हवामान अभ्यासक पंजाबराव डख यांनी २६ एप्रिल २०२५ पासून महाराष्ट्रातील विविध भागांमध्ये अवकाळी पावसाचा इशारा दिला असून, शेतकऱ्यांना सतर्क राहण्याचे आवाहन केले आहे.
राज्यातील कोणत्या भागांत पावसाची शक्यता?
पंजाबराव डख यांच्या अंदाजानुसार, संभाजीनगर, जालना, अहमदनगर, लातूर, बीड, नांदेड, हिंगोली, यवतमाळ, अकोला, वर्धा, नागपूर, भंडारा, गोंदिया, चंद्रपूर, अमरावती आणि बुलढाणा या जिल्ह्यांमध्ये तुरळक ठिकाणी पावसाची शक्यता वर्तवण्यात आली आहे. विशेषतः २६ एप्रिलपासून या भागांमध्ये वातावरणातील बदल जाणवू शकतात.
“सर्वत्र पाऊस पडणार नसला तरी अनेक भागांत रात्रीच्या वेळेस जोरदार वारे वाहण्याची शक्यता आहे,” असे डख म्हणाले आहेत. अशा परिस्थितीत शेतकऱ्यांनी त्यांच्या पिकांच्या संरक्षणाची तात्काळ व्यवस्था करणे आवश्यक आहे.
सीमावर्ती भागांतील पावसाचा अंदाज
अधिक महत्त्वाची बाब म्हणजे २७ एप्रिलपासून कर्नाटक आणि आंध्र प्रदेश या भागांत पाऊस होणार असून, त्याचा परिणाम महाराष्ट्राच्या सीमावर्ती जिल्ह्यांवरही होईल. यामध्ये कोल्हापूर, सांगली, धाराशिव, लातूर, नांदेड आणि यवतमाळ या भागांमध्ये अवकाळी पावसाची शक्यता आहे.
“हा पाऊस तुरळक स्वरूपाचा असणार आहे, परंतु शेतकऱ्यांनी सावधगिरी बाळगणे आवश्यक आहे,” असे डख यांनी स्पष्ट केले आहे.
विशेषतः धर्माबाद, कंधार, अक्कलकोट, औसा, उमरगा, जत, उमदी, कोल्हापूर, सांगली आणि राधानगरी भागांमध्ये २६ ते २८ एप्रिल दरम्यान अवकाळी वादळी वाऱ्याची शक्यता आहे. या भागांतील शेतकऱ्यांनी विशेष काळजी घ्यावी, असे आवाहन हवामान विभागाकडून करण्यात आले आहे.
कांदा आणि हळदीच्या पिकांसाठी विशेष सावधानता
सध्या राज्यात कांदा काढणी आणि हळदीच्या पिकांची कामे मोठ्या प्रमाणावर सुरू आहेत. या पिकांच्या संरक्षणासाठी डख यांनी २ मे २०२५ पर्यंत विशेष काळजी घेण्याचा सल्ला दिला आहे. कारण तीन ते सहा मे दरम्यान पुन्हा एकदा राज्यात खराब हवामान, वादळी वारे आणि अवकाळी पावसाचे जोरदार सत्र सुरू होण्याची शक्यता आहे.
कांदा उत्पादक शेतकऱ्यांनी काढणी केलेल्या कांद्याची योग्य पद्धतीने साठवणूक करावी, कांदे उन्हात वाळवण्याची व्यवस्था करावी आणि आवश्यक तेथे प्लास्टिक शीट किंवा तिरपालाची व्यवस्था करून ठेवावी. हळदीचे पीक असणाऱ्या शेतकऱ्यांनी देखील काढणी लवकर पूर्ण करण्याचा प्रयत्न करावा आणि काढलेल्या हळदीची योग्य ती साठवणूक करावी.
वाऱ्याचा वाढता जोर: शेतकऱ्यांसाठी महत्त्वाचा इशारा
अवकाळी पावसासोबतच वाऱ्याच्या जोराबद्दलही हवामान अभ्यासकांनी इशारा दिला आहे. “२६ एप्रिलच्या रात्रीपासून अनेक भागांत जोरदार वारे वाहतील. जिथे पाऊस नाही पडणार, तिथेही वाऱ्याचा मोठा जोर जाणवेल,” असे डख यांनी स्पष्ट केले आहे.
Also Read:
लग्न झालेल्या मुलींना मिळणार १ लाख रुपये, बांधकाम कामगार योजने अंतर्गत construction worker scheme
जोरदार वाऱ्यामुळे फळबागांचे विशेषतः आंबा, काजू, नारळ या पिकांचे नुकसान होऊ शकते. त्यामुळे फळबाग असणाऱ्या शेतकऱ्यांनी विशेष काळजी घ्यावी. तसेच ज्या भागात पिके काढणीच्या अवस्थेत आहेत, तेथील शेतकऱ्यांनी पिकांची काढणी लवकरात लवकर पूर्ण करावी, असेही सल्ला देण्यात आला आहे.
शेतकऱ्यांनी कराव्यात या उपाययोजना
हवामान विभागाच्या सूचनांनुसार, शेतकऱ्यांनी खालील उपाययोजना कराव्यात:
१. पिकांचे संरक्षण: अवकाळी पावसापासून बचावासाठी शेतातील पिकांना आधार द्यावा, विशेषतः भाजीपाला पिकांसाठी मंडप व्यवस्था करावी.
२. फळबागांची काळजी: आंबा, केळी, द्राक्ष यासारख्या फळबागांना वाऱ्यापासून वाचवण्यासाठी सावधगिरीचे उपाय करावेत. सरी-वाफ्यामध्ये पाणी साचणार नाही याची काळजी घ्यावी.
३. काढणी झालेल्या पिकांचे संरक्षण: काढणी केलेली पिके सुरक्षित ठिकाणी साठवावीत. शक्यतो छतावर किंवा प्लास्टिक शीटच्या आश्रयाखाली ठेवावीत.
४. पशुधनाची काळजी: पशुधनाला सुरक्षित आश्रयस्थानी ठेवावे. चारा व पाण्याची व्यवस्था करावी.
५. वीज पुरवठ्याबाबत सावधगिरी: वादळी वारे व पावसामुळे वीज पुरवठा खंडित होण्याची शक्यता लक्षात घेऊन पर्यायी उपाययोजना कराव्यात.
६. अद्ययावत माहिती ठेवणे: नियमितपणे हवामान अंदाज तपासावा आणि स्थानिक कृषी विभागाच्या सूचनांचे पालन करावे.
पीक विम्याची सद्यस्थिती
खरीप २०२४ चा पीक विमा योजनेबाबत सध्याची स्थिती अशी आहे की, योजनेला मंजुरी देण्यात आली असून विम्याचे वितरण लवकरच सुरू होईल. शेतकऱ्यांनी पीक विमा उतरवून घेतल्यास अवकाळी पावसामुळे होणाऱ्या नुकसानीची भरपाई मिळू शकते. त्यामुळे अजून ज्या शेतकऱ्यांनी पीक विमा उतरवला नसेल, त्यांनी तातडीने तो उतरवून घ्यावा.
हवामान बदलाचा दीर्घकालीन प्रभाव
गेल्या काही वर्षांपासून महाराष्ट्रात हवामान बदलाचा परिणाम स्पष्टपणे जाणवत आहे. अवकाळी पाऊस, गारपीट, वादळी वारे यांची वारंवारता वाढत आहे. हवामान तज्ज्ञांच्या मते, हवामान बदलामुळे शेतीवर होणारा परिणाम कमी करण्यासाठी शेतकऱ्यांनी हवामान अनुकूल शेती पद्धतींचा अवलंब करावा.
शेती विभागाकडून शेतकऱ्यांना हवामान अनुकूल बियाणे वापरण्याचा, पिकांच्या फेरपालटीचा आणि पाणी व्यवस्थापनाच्या आधुनिक पद्धतींचा अवलंब करण्याचा सल्ला देण्यात येत आहे.
सरकारच्या आपत्कालीन उपाययोजना
राज्य सरकारने अवकाळी पावसाच्या पार्श्वभूमीवर जिल्हा प्रशासनाला सतर्क राहण्याच्या सूचना दिल्या आहेत. जिल्हा आपत्ती व्यवस्थापन विभागाकडून आवश्यक त्या उपाययोजना करण्यात येत आहेत. तसेच, शेतकऱ्यांना सल्ला व मदत देण्यासाठी तालुका पातळीवर कृषी विभागाच्या अधिकाऱ्यांची विशेष पथके तैनात करण्यात आली आहेत.
नुकसान झालेल्या पिकांचे पंचनामे करण्याची व्यवस्था सुद्धा करण्यात आली आहे. शेतकऱ्यांनी नुकसान झाल्यास त्वरित स्थानिक कृषी विभागाशी संपर्क साधावा आणि नुकसानीचा अहवाल दाखल करावा.
हवामान बदलाच्या या काळात शेतकऱ्यांनी सतर्क राहणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. अवकाळी पाऊस व वादळी वारे यांचा अंदाज वेळीच मिळाल्यास त्यानुसार उपाययोजना करता येतात आणि नुकसान टाळता येते. शेतकऱ्यांनी हवामान अंदाजानुसार पिकांचे संरक्षण करावे आणि आवश्यक ती सावधगिरी बाळगावी.
डख यांनी सांगितले की, “शेतकऱ्यांनी घाबरून न जाता सावधगिरी बाळगावी. हवामान विभागाच्या अंदाजानुसार योग्य त्या उपाययोजना केल्यास नुकसान कमी होऊ शकते.”
अशा प्रकारे, महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांनी पुढील काही दिवस विशेष काळजी घेणे गरजेचे आहे. २६ एप्रिलपासून सुरू होणाऱ्या अवकाळी पावसाचा आणि वादळी वाऱ्याचा सामना करण्यासाठी आत्तापासूनच तयारी ठेवावी आणि पिकांचे संरक्षण करावे.