New lists of PM Kusum Solar भारत हा एक कृषिप्रधान देश असून, देशाच्या अर्थव्यवस्थेत शेतीचे महत्त्व अनन्यसाधारण आहे. देशातील बहुतांश लोकसंख्या शेतीवर अवलंबून आहे, परंतु अनेक शेतकऱ्यांना आजही विविध समस्यांना तोंड द्यावे लागत आहे. त्यापैकी एक महत्त्वाची समस्या म्हणजे ऊर्जेचा अभाव. ग्रामीण भागात निरंतर वीज पुरवठा नसल्यामुळे शेतकऱ्यांना सिंचनासाठी महागड्या डिझेल पंपांचा वापर करावा लागतो. याचा परिणाम म्हणजे शेतकऱ्यांचे उत्पादन खर्च वाढून त्यांचा नफा कमी होतो. या समस्येवर उपाय म्हणून भारत सरकारने ‘प्रधानमंत्री किसान ऊर्जा सुरक्षा आणि उत्थान महाभियान’ (पीएम कुसुम) योजना सुरू केली आहे.
पीएम कुसुम योजनेचा उद्देश आणि माहिती
पीएम कुसुम योजना ही केंद्र सरकारने मार्च २०१९ मध्ये सुरू केली. नवीन आणि नवीकरणीय ऊर्जा मंत्रालयाच्या मार्गदर्शनाखाली राबवली जाणारी ही योजना शेतकऱ्यांसाठी एक वरदान ठरली आहे. या योजनेचा मुख्य उद्देश सौर ऊर्जेद्वारे शेतकऱ्यांना स्वस्त, विश्वासार्ह आणि शाश्वत वीज पुरवठा करून त्यांचे उत्पन्न वाढवणे हा आहे. सौर ऊर्जेमुळे न केवळ शेतकऱ्यांचा खर्च कमी होतो, तर पर्यावरणही संरक्षित होते.
योजनेचे तीन महत्त्वाचे घटक
१. सौर ऊर्जा प्रकल्प स्थापना – कंपोनेंट A
पीएम कुसुम योजनेचा पहिला घटक शेतकऱ्यांना त्यांच्या वापरात नसलेल्या किंवा नापीक जमिनीवर सौर ऊर्जा प्रकल्प उभारण्याची संधी देतो. हे प्रकल्प १ ते २ मेगावॅट क्षमतेचे असतात आणि त्यातून निर्माण होणारी वीज स्थानिक वीज वितरण कंपन्यांना (डिस्कॉम्स) विकता येते. याद्वारे शेतकऱ्यांना त्यांच्या जमिनीपासून नियमित उत्पन्न मिळते आणि पडीक जमिनीचा उत्पादक वापर होतो. या योजनेमुळे त्यांचे उत्पन्न वाढण्यास मदत होते आणि शेतकरी ऊर्जा निर्मातेही बनतात.
२. स्वतंत्र सौर पंप प्रणाली – कंपोनेंट B
दुसऱ्या घटकांतर्गत शेतकऱ्यांना स्वतंत्र सौर पंप बसविण्यासाठी अनुदान दिले जाते. विशेषतः अविद्युतीकृत भागातील शेतकऱ्यांसाठी हा घटक अत्यंत उपयोगी आहे. यामध्ये २ ते ५ हॉर्सपॉवर क्षमतेचे सौर पंप बसविण्यासाठी सबसिडी मिळते. सौर पंपांमुळे डिझेल पंपांवरील अवलंबित्व कमी होते, ज्यामुळे शेतकऱ्यांचे सिंचन खर्च मोठ्या प्रमाणात कमी होतात. शिवाय, सौर पंपांमुळे प्रदूषण कमी होते आणि शाश्वत शेतीला चालना मिळते.
३. ग्रिड जोडलेले सौर पंप – कंपोनेंट C
तिसऱ्या घटकांतर्गत शेतकऱ्यांच्या सध्याच्या ग्रिडशी जोडलेल्या पंपांचे सौर ऊर्जेवर रूपांतर केले जाते. यामुळे पारंपरिक वीजेवरील अवलंबित्व कमी होऊन शाश्वत ऊर्जा स्त्रोतांचा वापर वाढतो. दिवसा सौर ऊर्जा वापरली जाते, आणि जादा ऊर्जा थेट ग्रिडमध्ये पाठवली जाते. याद्वारे शेतकऱ्यांना अतिरिक्त उत्पन्न मिळते आणि वीज बिलांवरील खर्च कमी होतो.
लाभ: शेतकऱ्यांसाठी नफा आणि पर्यावरणाचे संरक्षण
पीएम कुसुम योजनेमुळे शेतकऱ्यांना अनेक फायदे होतात:
Also Read:
गाय म्हेस अनुदानासाठी शेतकऱ्यांना मिळणार एवढे अनुदान आवश्यक कागदपत्रे cow and buffalo subsidy
- आर्थिक लाभ: सौर ऊर्जेचा वापर केल्यामुळे विजेचा आणि इंधनाचा खर्च कमी होतो. जास्त निर्माण झालेली वीज विकून अतिरिक्त उत्पन्न मिळते.
- उच्च सबसिडी: केंद्र आणि राज्य सरकार २ ते ५ हॉर्सपॉवरच्या सौर पंपांवर ९०% पर्यंत सबसिडी देतात. उदाहरणार्थ, ३ हॉर्सपॉवरच्या सौर पंपासाठी शेतकऱ्याला फक्त १०% रक्कम भरावी लागते.
- नापीक जमिनीचा उपयोग: पडीक जमिनीवर सौर ऊर्जा प्रकल्प उभारून शेतकरी त्यांच्या नापीक जमिनीचा उत्पादक वापर करू शकतात.
- पर्यावरण संरक्षण: सौर ऊर्जेमुळे कार्बन उत्सर्जनात घट होते. सौर ऊर्जेचा वापर पर्यावरणपूरक असून, प्रदूषणमुक्त आहे.
- विश्वासार्ह सिंचन व्यवस्था: सौर पंपांमुळे विजेच्या समस्यांपासून मुक्तता मिळते आणि निरंतर सिंचन व्यवस्था उपलब्ध होते.
पात्रता निकष: कोण घेऊ शकतो लाभ?
पीएम कुसुम योजनेचा लाभ घेण्यासाठी खालील पात्रता निकष आहेत:
- अर्जदार शेतकऱ्याला स्वतःची शेतजमीन असणे आवश्यक आहे किंवा तो शेतजमीन भाड्याने घेतलेली असावी.
- शेतात पाण्याचा स्रोत जसे की विहीर, नलकूप, तलाव इत्यादी असावा.
- सौर पंप किंवा सोलर पॅनेल्स बसविण्यासाठी शेतात योग्य आणि पुरेशी जागा उपलब्ध असावी.
- आवश्यक कागदपत्रे जसे की आधार कार्ड, शेतजमिनीचे खसरा खतौनी कागदपत्र, बँक खात्याची माहिती, पॅन कार्ड इत्यादी.
अर्ज प्रक्रिया: कसा करावा अर्ज?
पीएम कुसुम योजनेसाठी अर्ज करण्याचे दोन मार्ग आहेत:
ऑनलाइन अर्ज प्रक्रिया:
- pmkusum.mnre.gov.in या अधिकृत वेबसाइटवर जा.
- नवीन वापरकर्ता म्हणून नोंदणी करा.
- लॉगिन करून ऑनलाइन अर्ज फॉर्म भरा.
- आवश्यक कागदपत्रे अपलोड करा.
- अर्ज सबमिट करा आणि अर्ज क्रमांक जतन करून ठेवा.
ऑफलाइन अर्ज प्रक्रिया:
- आपल्या जवळच्या कृषी विभागाच्या कार्यालयात भेट द्या.
- अर्ज फॉर्म प्राप्त करा आणि पूर्णपणे भरा.
- आवश्यक कागदपत्रांच्या छायांकित प्रती संलग्न करा.
- भरलेला अर्ज कृषी विभागाच्या कार्यालयात सादर करा.
लाभार्थी यादी कशी तपासावी?
लाभार्थी यादी तपासण्यासाठी खालील प्रक्रिया अनुसरा:
- pmkusum.mnre.gov.in या अधिकृत वेबसाइटवर जा.
- “Public Information” विभागात जा.
- “Search Beneficiary List” वर क्लिक करा.
- आपले राज्य, जिल्हा, तालुका निवडा.
- “Go” किंवा “Submit” बटणावर क्लिक करा.
- आपले नाव तपासा आणि यादी डाउनलोड करा.
प्रगती: राज्यानुसार योजनेची अंमलबजावणी
पीएम कुसुम योजनेने कमी कालावधीत मोठ्या प्रमाणात प्रगती केली आहे. उत्तर प्रदेश, राजस्थान, गुजरात, महाराष्ट्र आणि मध्य प्रदेश या राज्यांमध्ये या योजनेची अंमलबजावणी विशेष जोरात सुरू आहे. महाराष्ट्रात या योजनेचा लाभ हजारो शेतकऱ्यांना मिळाला आहे, ज्यामुळे त्यांचे उत्पादन खर्च कमी झाले आहेत आणि उत्पन्नात वाढ झाली आहे.
सौर ऊर्जेच्या वापराला प्रोत्साहन देण्यासाठी सरकार नियमित प्रयत्न करत आहे. आगामी वर्षांत देशभरात सौर ऊर्जा क्षमता २०२६ पर्यंत ३४,८०० मेगावॅटपर्यंत वाढवण्याचा लक्ष्य ठेवण्यात आला आहे. याद्वारे न केवळ शेतकऱ्यांना मदत होईल, तर पर्यावरण संरक्षणासाठीही महत्त्वपूर्ण पाऊल टाकले जाईल.
पीएम कुसुम योजना ही शेतकऱ्यांसाठी एक वरदान ठरली आहे. सौर ऊर्जेचा वापर केल्यामुळे शेतकऱ्यांचे उत्पादन खर्च कमी होत आहेत, उत्पन्न वाढत आहे आणि पर्यावरणही संरक्षित होत आहे. शेतकऱ्यांनी या योजनेचा जास्तीत जास्त लाभ घ्यावा आणि स्वतःच्या उत्पन्नात वाढ करावी. हे शेतकऱ्यांचे आर्थिक जीवन सुधारण्यासाठी आणि शाश्वत शेतीला प्रोत्साहन देण्यासाठी एक महत्त्वपूर्ण पाऊल आहे.
