Monsoon enter Andaman मान्सून हा भारतीय अर्थव्यवस्थेचा आणि शेतीचा कणा असून, दरवर्षी त्याच्या आगमनाची प्रतीक्षा संपूर्ण देश करतो. विशेषतः महाराष्ट्रासारख्या राज्यांमध्ये, जेथे शेती हा अनेक कुटुंबांचा उदरनिर्वाहाचा मुख्य स्त्रोत आहे, तेथे मान्सूनचे महत्त्व अनन्यसाधारण आहे. यंदाच्या २०२५ च्या मान्सूनबद्दल काही महत्त्वपूर्ण माहिती हवामान विभागाने नुकतीच जाहीर केली आहे. या लेखात आपण या माहितीचा आढावा घेऊ आणि यंदाच्या मान्सूनबद्दल सविस्तर जाणून घेऊ.
अंदमानमध्ये मान्सून लवकर येणार
हवामान विभागाने दिलेल्या ताज्या माहितीनुसार, यंदा २०२५ मध्ये मान्सून अंदमान समुद्र, निकोबार बेटे आणि आग्नेय बंगालच्या उपसागरात १३ मेच्या सुमारास दाखल होण्याची शक्यता आहे. हे लक्षात घेण्यासारखे आहे की, मागील वर्षी म्हणजेच २०२४ मध्ये मान्सून याच भागात १९ मे रोजी दाखल झाला होता. म्हणजेच, यंदा मान्सून अंदमान परिसरात सुमारे सहा दिवस आधी दाखल होण्याची शक्यता आहे.
परंतु येथे एक महत्त्वाचा मुद्दा समजून घेणे आवश्यक आहे. सध्या अनेक वृत्तवाहिन्या आणि वृत्तपत्रांमध्ये “मान्सून वेळेआधी दाखल होणार” अशा प्रकारच्या बातम्या प्रसिद्ध होत आहेत. मात्र, याचा अर्थ केवळ अंदमान भागासाठी आहे. महाराष्ट्रातील किंवा केरळमधील मान्सून आगमनाशी याचा थेट संबंध नाही. हे समजणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे, कारण अनेकदा अशा बातम्यांमुळे गैरसमज पसरू शकतात.
अंदमान आणि भारताच्या इतर भागांमधील मान्सून आगमनातील फरक
हवामान विभागाने स्पष्ट केले आहे की, अंदमानमध्ये मान्सून लवकर दाखल झाला, तरी केरळमध्ये तो लवकरच येईल, असे नाही. केरळमध्ये मान्सून कधी येईल, याचा स्वतंत्र अंदाज हवामान विभाग १५ मे रोजी प्रसिद्ध करणार आहे. हा एक वैज्ञानिक प्रक्रियेवर आधारित अंदाज असेल, जो अनेक घटकांचा विचार करून दिला जातो.
मान्सूनच्या प्रगतीवर अनेक घटक परिणाम करतात. उदाहरणार्थ, अरबी समुद्रातील तापमान, एल निनो किंवा ला निना सारख्या वैश्विक हवामान प्रणालींचा प्रभाव, जेट प्रवाहांचे स्थान आणि दिशा, इत्यादी. या सर्व घटकांचा एकत्रित परिणाम मान्सूनच्या प्रगतीवर होतो. त्यामुळे अंदमानमध्ये मान्सून लवकर आला तरी, केरळमध्ये तो नेहमीच्या वेळेत किंवा त्यापेक्षा उशिराही येऊ शकतो.
१५ मे रोजी होणार अधिकृत घोषणा
हवामान विभाग १५ मे रोजी एक प्रेस रिलीज व पत्रकार परिषद घेऊन केरळमध्ये मान्सून कधी दाखल होईल, याचा अधिकृत अंदाज जाहीर करणार आहे. ही घोषणा अत्यंत महत्त्वाची असेल, कारण केरळमध्ये मान्सूनचे आगमन हे भारतातील मान्सूनच्या प्रगतीचे पहिले महत्त्वाचे टप्पे मानले जाते.
सामान्यतः, केरळमध्ये मान्सून १ जून च्या आसपास दाखल होतो. मात्र, हवामान बदलाच्या प्रभावामुळे गेल्या काही वर्षांत मान्सूनच्या आगमनात बदल दिसू लागले आहेत. काही वर्षी मान्सून वेळेआधी तर काही वर्षी उशिरा दाखल होतो. त्यामुळे, १५ मे ची घोषणा अत्यंत महत्त्वाची ठरणार आहे.
महाराष्ट्रात मान्सून कधी पोहोचेल?
महाराष्ट्रातील शेतकरी आणि नागरिकांसाठी सर्वात महत्त्वाचा प्रश्न हा आहे की, यंदा महाराष्ट्रात मान्सून नेमका कधी पोहोचेल? याबाबत हवामान विभागाकडून स्पष्ट माहिती केरळमधील मान्सून आगमनाच्या घोषणेनंतरच मिळेल.
तथापि, ऐतिहासिक आकडेवारीनुसार, सामान्यतः केरळमध्ये मान्सून दाखल झाल्यानंतर ६–७ दिवसांत तो तळकोकणात पोहोचतो. म्हणजेच, जर केरळमध्ये मान्सून १ जूनला दाखल झाला, तर ७-८ जूनच्या आसपास तो कोकण किनारपट्टीवर पोहोचू शकतो. त्यानंतर, मान्सून उत्तरेकडे वाटचाल करत महाराष्ट्राच्या इतर भागांत पसरतो.
Also Read:
लग्न झालेल्या मुलींना मिळणार १ लाख रुपये, बांधकाम कामगार योजने अंतर्गत construction worker scheme
परंतु हे लक्षात घेतले पाहिजे की, हा केवळ सरासरी कालावधी आहे. प्रत्यक्षात, मान्सूनची प्रगती अनेक हवामान घटकांवर अवलंबून असते आणि त्यामध्ये बदल होऊ शकतो. यामध्ये अरबी समुद्रातील मान्सूनची प्रगती, पश्चिमी विक्षोभाची स्थिती, आणि स्थानिक हवामान घटक यांचा समावेश होतो.
यंदाच्या मान्सूनच्या अंदाजावर परिणाम करणारे घटक
२०२५ च्या मान्सूनच्या अंदाजावर अनेक घटक परिणाम करू शकतात. यामध्ये प्रामुख्याने पॅसिफिक महासागरातील एल निनो किंवा ला निना यांची स्थिती, हिंदी महासागरातील द्विध्रुवीय (Indian Ocean Dipole) स्थिती, तसेच अरबी समुद्र आणि बंगालच्या उपसागरातील पृष्ठभागाच्या तापमानातील बदल यांचा समावेश होतो.
विशेषतः, एल निनो म्हणजे पॅसिफिक महासागराच्या विषुववृत्तीय भागात पाण्याच्या तापमानात होणारी वाढ. या स्थितीमुळे भारतात मान्सून कमकुवत होण्याची शक्यता असते. उलटपक्षी, ला निनाच्या स्थितीत पॅसिफिक महासागराचे तापमान कमी होते, ज्यामुळे भारतात चांगला मान्सून होण्याची शक्यता वाढते.
गेल्या काही महिन्यांत, हवामान तज्ज्ञांनी निरीक्षण केले आहे की, एल निनोची स्थिती कमकुवत होत असून, ला निनाच्या स्थितीकडे आपण वाटचाल करत आहोत. जर ही स्थिती मान्सून कालावधीपर्यंत कायम राहिली, तर यंदा चांगला मान्सून होण्याची शक्यता आहे. तथापि, अधिकृत अंदाज हवामान विभागाकडूनच येणे अपेक्षित आहे.
शेतकऱ्यांसाठी महत्त्वाचे
महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांसाठी मान्सूनचा अंदाज अत्यंत महत्त्वाचा असतो. त्यावर आधारित, शेतकरी पेरणीचे नियोजन, बियाणे व खतांची खरेदी, तसेच पीक विमा घेण्याचे निर्णय घेत असतात. यंदाच्या मान्सूनबाबत अद्याप अधिकृत अंदाज जाहीर झालेला नसला तरी, शेतकऱ्यांनी आतापासूनच तयारी सुरू करणे महत्त्वाचे आहे.
विशेषतः, शेतकऱ्यांनी आपल्या शेतात पाणी साठवण्याची व्यवस्था करणे, शेत समतल करणे, तसेच योग्य बियाणे व खतांची माहिती घेणे महत्त्वाचे आहे. त्याचबरोबर, हवामान विभागाच्या अद्ययावत अंदाजांकडे लक्ष ठेवणे देखील आवश्यक आहे.
मान्सून हा भारतीय अर्थव्यवस्थेचा आधारस्तंभ असून, त्याच्या आगमनाची अत्यंत उत्सुकतेने वाट पाहिली जाते. यंदा मान्सून अंदमानमध्ये १३ मे च्या सुमारास दाखल होण्याची शक्यता आहे, जे मागील वर्षीच्या तुलनेत सहा दिवस लवकर आहे. मात्र, याचा अर्थ असा नाही की, भारताच्या इतर भागांतही मान्सून लवकर येईल.
केरळमध्ये मान्सून कधी दाखल होईल, याचा अधिकृत अंदाज हवामान विभाग १५ मे रोजी जाहीर करणार आहे. त्यानंतरच महाराष्ट्रात मान्सून कधी पोहोचेल, याचा अंदाज मिळू शकेल. सामान्यतः, केरळमध्ये मान्सून दाखल झाल्यानंतर ६–७ दिवसांत तो महाराष्ट्राच्या कोकण किनारपट्टीवर पोहोचतो.
मान्सूनच्या अंदाजावर अनेक हवामान घटक परिणाम करतात. त्यामुळे, अधिकृत अंदाज येईपर्यंत धीर धरणे आणि हवामान विभागाच्या सूचनांकडे लक्ष देणे महत्त्वाचे आहे. विशेषतः शेतकऱ्यांनी मान्सूनपूर्व तयारी लवकरात लवकर पूर्ण करावी, जेणेकरून मान्सून आल्यावर त्याचा पुरेपूर फायदा घेता येईल.
