big change in gas cylinder भारतामध्ये स्वयंपाक करण्यासाठी घरगुती गॅस हे सर्वात महत्त्वाचे इंधन बनले आहे. आधुनिक जीवनशैलीमध्ये गॅस सिलिंडर हा प्रत्येक घराचा अविभाज्य भाग बनला आहे. परंतु गॅसच्या दरात होणारे बदल आपल्या मासिक खर्चावर परिणाम करतात, म्हणूनच दरांची अद्ययावत माहिती असणे आवश्यक आहे.
घरगुती वापरासाठी 14.2 किलोग्रॅमचा सिलिंडर वापरला जातो. या सिलिंडरचे दर महाराष्ट्रातील वेगवेगळ्या शहरांमध्ये वेगवेगळे आहेत. सध्याची आजची किंमती पाहता:
- मुंबई शहरात एक घरगुती गॅस सिलिंडर ₹852.50 रुपयांना मिळतो.
- पुण्यामध्ये थोडा जास्त म्हणजे ₹856.00 रुपये आहे.
- नाशिक शहरात गॅस सिलिंडर ₹856.50 रुपयांना उपलब्ध आहे.
- नागपूर येथे गॅसची किंमत सर्वात जास्त म्हणजे ₹904.50 रुपये आहे.
- छत्रपती संभाजीनगर (पूर्वीचे औरंगाबाद) मध्ये ₹861.50 रुपये आहे.
- अमरावती मध्ये ₹886.50 रुपये आहे.
गेल्या काही महिन्यांच्या तुलनेत आजच्या दरांमध्ये फारसा फरक पडलेला नाही. बाजारपेठेतील स्थिरता कायम असल्याचे या आकडेवारीवरून दिसते.
व्यावसायिक गॅस किंमती आणि त्याचे स्वरूप
व्यावसायिक गॅस म्हणजे हॉटेल, रेस्टॉरंट, कँटीन, मोठे दुकाने, कारखाने आणि इतर व्यावसायिक प्रतिष्ठानांमध्ये वापरले जाणारे गॅस सिलिंडर. हे सिलिंडर 19 किलोग्रॅमचे असतात, म्हणजेच घरगुती सिलिंडरपेक्षा जवळपास 5 किलो जास्त. त्यामुळे त्यांची किंमतही जास्त असते.
महाराष्ट्रातील प्रमुख शहरांमध्ये व्यावसायिक गॅस सिलिंडरचे दर खालीलप्रमाणे आहेत:
- मुंबई शहरामध्ये व्यावसायिक गॅस सिलिंडर ₹1,713.50 रुपयांना विकला जातो.
- पुणे मध्ये ₹1,774 रुपये किंमत आहे.
- नागपूर मध्ये राज्यातील सर्वाधिक म्हणजे ₹1,937.50 रुपये किंमत आहे.
- नाशिक मध्ये व्यावसायिक गॅस ₹1,789 रुपयांना मिळतो.
- छत्रपती संभाजीनगर मध्ये ₹1,818 रुपये तर अमरावती मध्ये ₹1,873 रुपये किंमत आहे.
व्यावसायिक गॅसच्या दरांमध्ये गेल्या काही आठवड्यांत किंचित वाढ झाली आहे. ही वाढ जागतिक बाजारपेठेतील बदलांमुळे झाली असावी.
गॅस किंमतींवर परिणाम करणारे घटक
गॅसच्या किंमतींवर अनेक घटकांचा प्रभाव पडतो. या घटकांचा अभ्यास केल्यास आपल्याला किंमतीतील चढ-उतारांची कारणे समजू शकतात:
१. आंतरराष्ट्रीय कच्च्या तेलाचे दर
भारत मोठ्या प्रमाणावर कच्चे तेल आयात करते. कच्च्या तेलाच्या आंतरराष्ट्रीय किंमतींचा थेट परिणाम एलपीजी गॅसच्या किंमतींवर होतो. जेव्हा कच्च्या तेलाचे दर वाढतात, तेव्हा गॅसच्या किंमतीही वाढतात.
२. विनिमय दर
भारतीय रुपयाचे अमेरिकन डॉलरशी असलेल्या विनिमय दराचा देखील परिणाम होतो. रुपया डॉलरच्या तुलनेत कमजोर झाल्यास, आयातीचा खर्च वाढतो आणि त्याचा परिणाम गॅसच्या किंमतींवर होतो.
Also Read:
लग्न झालेल्या मुलींना मिळणार १ लाख रुपये, बांधकाम कामगार योजने अंतर्गत construction worker scheme
३. सरकारी धोरणे आणि अनुदान
सरकारने दिलेल्या अनुदानांचा आणि करांचाही परिणाम होतो. सरकार गॅसवरील अनुदान वाढवल्यास किंमती कमी होतात, तर अनुदान कमी केल्यास किंमती वाढतात.
४. मागणी आणि पुरवठा
देशातील गॅसची मागणी आणि पुरवठा यांच्यातील संतुलनही किंमती निर्धारित करण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावते.
५. वाहतूक खर्च
गॅस वाहतुकीचा खर्च आणि वितरण प्रणालीचा खर्चही किंमती ठरवण्यात महत्त्वाचा असतो. दूरच्या आणि दुर्गम भागात किंमती जास्त असू शकतात.
घरगुती गॅस सबसिडी: जनतेला मिळणारा दिलासा
भारत सरकारने सामान्य नागरिकांना दिलासा देण्यासाठी घरगुती गॅसवर अनुदान दिले आहे. सरकारी अनुदानामुळे गॅसचे दर आवाक्यात राहतात. उज्ज्वला योजनेअंतर्गत गरीब कुटुंबांना मोफत गॅस कनेक्शन आणि पहिला सिलिंडर मोफत दिला जातो.
प्रत्येक कुटुंबासाठी वर्षाला 12 सबसिडी सिलिंडर्स मिळू शकतात. या सबसिडीमुळे प्रत्येक सिलिंडरवर ग्राहकांना सुमारे ₹200 ते ₹300 रुपयांची बचत होते. ही सबसिडी थेट लाभार्थ्यांच्या बँक खात्यात जमा केली जाते.
तथापि, वार्षिक उत्पन्न ₹10 लाखांपेक्षा जास्त असलेल्या कुटुंबांना सबसिडी मिळत नाही. त्यामुळे उच्च आर्थिक स्तरावरील लोकांना संपूर्ण किंमत द्यावी लागते.
गॅस सिलिंडर खरेदी करताना घ्यावयाची काळजी
गॅस सिलिंडर खरेदी करताना काही महत्त्वाच्या गोष्टींची काळजी घेणे आवश्यक आहे:
- सीलबंद सिलिंडर तपासा – सिलिंडर सीलबंद आहे याची खात्री करा. खराब होणे, गळती होणे किंवा अपघात टाळण्यासाठी हे महत्त्वाचे आहे.
- अधिकृत विक्रेत्याकडूनच खरेदी करा – फक्त अधिकृत गॅस एजन्सी किंवा विक्रेत्याकडूनच सिलिंडर खरेदी करा. अनधिकृत विक्रेत्यांकडून घेतलेल्या सिलिंडरमध्ये सुरक्षेचा धोका असू शकतो.
- पावती घ्या – सिलिंडर खरेदी केल्यानंतर नेहमी पावती घ्या. भविष्यात काही प्रश्न उद्भवल्यास ही पावती उपयुक्त ठरेल.
- ऑनलाइन पेमेंट बेनिफिट्स – काही तेल कंपन्या ऑनलाइन पेमेंट केल्यास सवलत देतात. या सवलतीचा फायदा घ्या.
- गॅस कनेक्शन आपडेट करा – आपल्या गॅस कनेक्शनशी संबंधित माहिती (पत्ता, मोबाईल नंबर इत्यादी) अद्ययावत ठेवा.
गॅस सुरक्षितता: जीवनावश्यक माहिती
गॅस हे ज्वलनशील असल्याने त्याच्या वापरात सुरक्षेचे नियम पाळणे अत्यंत आवश्यक आहे:
- गॅस गळती ओळखणे – गॅस गळती होत असल्यास तीव्र वास येतो. अशा परिस्थितीत खिडक्या उघडा, काडेपेटी, लाइटर वापरू नका आणि विद्युत उपकरणे बंद करा.
- नियमित तपासणी – सिलिंडर, रेग्युलेटर आणि रबर ट्यूबची नियमित तपासणी करा. जुनी रबर ट्यूब तात्काळ बदला.
- स्वयंपाकघरात हवेची वर्दळ – गॅस सिलिंडर ठेवलेल्या खोलीत हवेची योग्य वर्दळ असावी.
- गॅस शेगडी चालू असताना लक्ष द्या – गॅस शेगडी चालू असताना कधीही स्वयंपाकघर सोडू नका. पाणी उतू जाणे किंवा अन्न जळणे यामुळे अपघात होऊ शकतो.
- आपत्कालीन नंबर – गॅस एजन्सीचा आणि अग्निशमन दलाचा आपत्कालीन नंबर हातपाशी ठेवा.
भविष्यातील गॅस किंमती: अपेक्षा काय?
आंतरराष्ट्रीय बाजारपेठेतील सध्याचे ट्रेंड पाहता, गॅसच्या किंमतींमध्ये मोठा बदल होणार नाही असे वाटते. तथापि, जागतिक राजकीय परिस्थिति, नैसर्गिक आपत्ती किंवा अन्य अनपेक्षित घटनांमुळे किंमतींवर परिणाम होऊ शकतो.
तज्ज्ञांच्या मते, पुढील काही महिन्यांमध्ये किंमती स्थिर राहण्याची शक्यता आहे. परंतु हिवाळ्यात गॅसची मागणी वाढल्यामुळे किंमतींमध्ये किंचित वाढ होऊ शकते.
सोलर ऊर्जा: गॅसला पर्याय?
वाढत्या गॅस किंमतीमुळे, अनेक कुटुंबे पर्यायी ऊर्जा स्त्रोतांकडे वळत आहेत. सोलर कुकर, बायोगॅस आणि इलेक्ट्रिक इंडक्शन कुकर हे पर्याय आहेत. विशेषत: ग्रामीण भागात, शेणापासून बायोगॅस निर्मिती हा चांगला पर्याय ठरू शकतो.
शहरी भागात, इलेक्ट्रिक इंडक्शन कुकर वापरणाऱ्यांची संख्या वाढत आहे. तथापि, या पर्यायांचा वापर करताना वीज बिल वाढू शकते. म्हणूनच, संतुलित निर्णय घेणे आवश्यक आहे.
गॅसच्या किंमतींची अद्ययावत माहिती ठेवणे हे प्रत्येक कुटुंबासाठी महत्त्वाचे आहे. किंमतींमध्ये होणारे बदल, सबसिडी आणि सरकारी धोरणांची माहिती असल्यास आपल्या मासिक खर्चाचे नियोजन चांगल्या प्रकारे करता येते.
सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे गॅसचा वापर करताना सुरक्षिततेचे नियम पाळा. योग्य काळजी आणि देखभाल केल्यास, गॅस हे सुरक्षित आणि अत्यंत उपयुक्त इंधन आहे.
त्यामुळे, आपल्या कुटुंबासाठी गॅसचा वापर करताना या माहितीचा विचार करून योग्य निर्णय घ्या, आणि गॅस सुरक्षितपणे वापरा.
