ST travel facilities महाराष्ट्र राज्य परिवहन महामंडळ (एसटी) हे वर्षांनुपासून राज्यातील नागरिकांच्या प्रवासाची जबाबदारी पार पाडत आहे. विशेषतः ग्रामीण भागातील प्रवाशांसाठी आणि कमी उत्पन्न असलेल्या वर्गांसाठी एसटीची सेवा अत्यंत महत्त्वाची आहे. ज्येष्ठ नागरिकांना प्रवासात सोयीस्कर वातावरण मिळावे आणि त्यांच्या प्रवासाचा आर्थिक बोजा कमी व्हावा या उद्देशाने, राज्य परिवहन महामंडळाने ज्येष्ठ नागरिकांसाठी विशेष सवलती सुरू केल्या आहेत. मात्र, आता या सवलतींच्या नियमांमध्ये काही महत्त्वपूर्ण बदल झाले आहेत, ज्यामध्ये आधारकार्डची अनिवार्यता समाविष्ट आहे.
ज्येष्ठ नागरिकांसाठी असलेल्या मूळ सवलती
आजपर्यंत, महाराष्ट्र राज्य परिवहन महामंडळाने ज्येष्ठ नागरिकांसाठी विशेष स्मार्टकार्ड व्यवस्था राबवली होती. या स्मार्टकार्डच्या माध्यमातून ज्येष्ठ नागरिकांना एसटी बसमधून प्रवास करताना विशेष सवलती मिळत होत्या. हे स्मार्टकार्ड ज्येष्ठ नागरिकांच्या ओळखीचे प्रमाण असून, त्यांच्या वयाचीही पुष्टी करत असे. स्मार्टकार्ड असल्याने तिकीट ऑनलाइन बुकिंग, सवलतीचा लाभ घेणे आणि प्रवासाचा हिशेब ठेवणे सोपे जात असे. मात्र, गेल्या आठ ते नऊ महिन्यांपासून या स्मार्टकार्डच्या नोंदणी आणि नूतनीकरणाची प्रक्रिया बंद पडली आहे, ज्यामुळे नवीन ज्येष्ठ नागरिकांना या सवलतीचा लाभ घेण्यास अडचणी येत आहेत.
नव्या नियमांची माहिती
आता राज्य परिवहन महामंडळाने नवे नियम लागू केले आहेत. या नव्या नियमांनुसार ज्येष्ठ नागरिकांना आधारकार्डचा वापर करणे अनिवार्य करण्यात आले आहे. स्मार्टकार्डची नोंदणी प्रक्रिया बंद असल्यामुळे, आधारकार्ड हे एकमेव पर्याय ठरले आहे. आधारकार्डवर असलेल्या वयाच्या माहितीनुसार सवलतीचे प्रमाण निश्चित केले जाईल. हे ज्येष्ठ नागरिकांच्या सवलतीत होणारा महत्त्वपूर्ण बदल आहे.
वयानुसार सवलतींचे नियम
१. ६५ ते ७५ वयोगटातील नागरिक: या वयोगटातील ज्येष्ठांना प्रवास भाड्यात ५०% सवलत मिळेल. मात्र यासाठी आपल्या आधारकार्डवर वय ६५ ते ७५ वर्षांदरम्यान असणे अत्यावश्यक आहे. आधारकार्डवर आपले वय अचूक नोंदवलेले असेल तरच या सवलतीचा लाभ घेता येईल.
२. ७५ वर्षांवरील नागरिक: या वयोगटातील ज्येष्ठ नागरिकांना एसटी बसमधून संपूर्ण मोफत प्रवासाची सुविधा देण्यात येणार आहे. यासाठी आधारकार्डवर वय ७५ वर्षांपेक्षा जास्त असणे आवश्यक आहे. यामुळे वयस्कर ज्येष्ठ नागरिकांना प्रवासाचा आर्थिक बोजा पडणार नाही.
आधारकार्डचे महत्त्व आणि फायदे
आधारकार्ड हे भारत सरकारने दिलेले अधिकृत ओळखपत्र आहे. ते व्यक्तीची जैविक माहिती (बायोमेट्रिक डेटा) आणि व्यक्तिगत माहिती साठवते. आधारकार्डचा वापर करण्याचे अनेक फायदे आहेत:
१. वैधता आणि विश्वासार्हता: आधारकार्ड हे सरकारी दस्तऐवज असल्याने त्याची वैधता आधिक आहे. त्यामुळे वयाच्या पुराव्यासाठी आधारकार्ड हे अधिक विश्वासार्ह मानले जाते.
२. सहज उपलब्धता: देशातील बहुतांश नागरिकांकडे आधारकार्ड उपलब्ध आहे. त्यामुळे अतिरिक्त कागदपत्रांची आवश्यकता नाही.
३. अद्ययावत माहिती: आधारकार्डवर असलेली माहिती अद्ययावत असते आणि त्यात कोणत्याही प्रकारची फेरफार करणे कठीण आहे, ज्यामुळे गैरवापराची शक्यता कमी होते.
Also Read:
लग्न झालेल्या मुलींना मिळणार १ लाख रुपये, बांधकाम कामगार योजने अंतर्गत construction worker scheme
४. डिजिटलायझेशन: आधारकार्डची माहिती डिजिटल स्वरूपात उपलब्ध असल्याने, तिकीट प्रणालीशी एकत्रित करणे सोपे जाते.
स्मार्टकार्ड व्यवस्थेचे भविष्य
राज्य परिवहन महामंडळाच्या अधिकाऱ्यांनी सांगितले की स्मार्टकार्डची नोंदणी आणि नूतनीकरणाची प्रक्रिया पुन्हा सुरू करण्याची योजना आहे. जेव्हा ही प्रक्रिया पुन्हा सुरू होईल, तेव्हा आधारकार्डची अनिवार्यता संपुष्टात येईल आणि पुन्हा स्मार्टकार्डचा वापर सुरू होईल. मात्र, याबाबत निश्चित कालावधी सांगण्यात आलेला नाही.
ज्येष्ठ नागरिकांसमोरील आव्हाने
या बदलांमुळे ज्येष्ठ नागरिकांसमोर काही आव्हाने उभी राहिली आहेत:
१. आधारकार्डचे अद्यतनीकरण: अनेक ज्येष्ठ नागरिकांकडे आधारकार्ड असले तरी, त्यावरील वयाची माहिती चुकीची असू शकते. अशा परिस्थितीत त्यांना आधारकार्डचे अद्यतनीकरण करावे लागेल, जे वेळखाऊ आणि कधीकधी त्रासदायक असू शकते.
२. डिजिटल अडथळे: अनेक ज्येष्ठ नागरिकांना आधारकार्ड अद्यतनीकरणासाठी ऑनलाइन प्रक्रियेचा अडथळा येऊ शकतो.
३. वयाचा पुरावा: आधारकार्डवर वय अचूकपणे नोंदवलेले नसल्यास, ज्येष्ठ नागरिकांना सवलतीपासून वंचित राहावे लागू शकते.
४. प्रतीक्षा कालावधी: आधारकार्ड अद्यतनीकरणासाठी लागणारा वेळ आणि प्रतीक्षा कालावधी हा देखील एक मोठा अडथळा आहे.
“महाराष्ट्र फ्री ट्रॅव्हल स्कीम” आणि इतर योजना
राज्य सरकारने ज्येष्ठ नागरिकांव्यतिरिक्त इतरही वंचित घटकांसाठी विविध प्रवास सवलत योजना राबवल्या आहेत. त्यापैकी “महाराष्ट्र फ्री ट्रॅव्हल स्कीम” ही एक महत्त्वाची योजना आहे. याशिवाय, “लेक लाडकी योजना” अंतर्गत मुलींना १ लाख १ हजार रुपये देण्याची योजना सुरू करण्यात आली आहे. या योजनांचा उद्देश समाजातील विविध घटकांना प्रवास आणि शिक्षणासाठी प्रोत्साहन देणे आहे.
सवलतींचा लाभ घेण्यासाठी सूचना
ज्येष्ठ नागरिकांनी सवलतींचा लाभ घेण्यासाठी पुढील बाबींची काळजी घ्यावी:
१. आधारकार्डचे अद्यतनीकरण: आपल्या आधारकार्डवरील वयाची माहिती अचूक असल्याची खात्री करा. चुकीची माहिती असल्यास, नजीकच्या आधारकार्ड केंद्रात जाऊन अद्यतनीकरण करून घ्या.
२. आधारकार्ड सोबत ठेवा: प्रवासादरम्यान आपले आधारकार्ड नेहमी सोबत ठेवा, जेणेकरून आवश्यकता भासल्यास ते दाखवता येईल.
३. तक्रार निवारण: सवलत मिळण्यात कोणत्याही प्रकारची अडचण आल्यास, एसटी अधिकाऱ्यांशी संपर्क साधा किंवा तक्रार नोंदवा.
४. अद्ययावत राहा: स्मार्टकार्ड व्यवस्था पुन्हा सुरू होण्याबाबतची माहिती मिळवण्यासाठी एसटीच्या अधिकृत वेबसाइटवर किंवा कार्यालयात चौकशी करा.
महाराष्ट्र राज्य परिवहन महामंडळाने ज्येष्ठ नागरिकांसाठी केलेले बदल हे वेळेच्या गरजेनुसार आणि तात्पुरत्या स्वरूपाचे आहेत. स्मार्टकार्डची नोंदणी प्रक्रिया बंद असल्यामुळे, आधारकार्डचा पर्याय हा तात्पुरता आणि व्यावहारिक उपाय म्हणून स्वीकारण्यात आला आहे. मात्र, या बदलामुळे काही ज्येष्ठ नागरिकांना त्रास होऊ शकतो, विशेषतः ज्यांचे आधारकार्ड अद्ययावत नाही किंवा ज्यांना डिजिटल प्रक्रियेशी जुळवून घेण्यास अडचणी येतात.
राज्य परिवहन महामंडळाने ज्येष्ठ नागरिकांच्या सोयीसाठी आणि त्यांचे प्रवास सुलभ करण्यासाठी या सवलती देण्याचा निर्णय घेतला आहे. हे निर्णय ज्येष्ठ नागरिकांप्रती असलेल्या आदराचे आणि त्यांच्या गरजांप्रती असलेल्या संवेदनशीलतेचे प्रतीक आहेत. परंतु, प्रशासकीय प्रक्रिया अधिक सुलभ व पारदर्शक करणे आवश्यक आहे, जेणेकरून ज्येष्ठ नागरिकांना या सवलतींचा पूर्ण लाभ घेता येईल.
आम्ही ज्येष्ठ नागरिकांना सल्ला देतो की त्यांनी आपली आधारकार्डची माहिती अद्ययावत ठेवावी आणि एसटीच्या नवीन नियमांबाबत नेहमी अद्ययावत राहावे. राज्य परिवहन महामंडळाचे अधिकारी आणि कर्मचारी यांनीही ज्येष्ठ नागरिकांना या बदलांबाबत योग्य मार्गदर्शन करावे, जेणेकरून त्यांचा प्रवास सुखकर होईल.