crop insurance approved महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांसाठी एक महत्त्वपूर्ण आणि आनंदाची बातमी समोर आली आहे. मराठवाड्यातील सात जिल्ह्यांना एकूण १७६० कोटी रुपयांचा पीक विमा मंजूर झाला आहे. या मंजुरीमुळे मराठवाड्यातील शेतकऱ्यांना मोठा दिलासा मिळणार आहे. विशेष म्हणजे परभणी जिल्ह्यातील शेतकऱ्यांसाठी सर्वाधिक ४२६ कोटी रुपयांची पीक विमा भरपाई मंजूर करण्यात आली आहे. या लेखामध्ये आपण जाणून घेणार आहोत की नेमके कोणत्या जिल्ह्यांना किती रक्कम मिळणार आहे आणि यासंदर्भातील इतर महत्त्वाची माहिती.
पीक विम्याचे महत्त्व
शेती हा भारतीय अर्थव्यवस्थेचा कणा असून, महाराष्ट्रातील बहुतांश कुटुंबे अजूनही शेतीवर अवलंबून आहेत. परंतु शेती हा व्यवसाय पूर्णपणे निसर्गावर अवलंबून असल्याने, तो अत्यंत जोखमीचा ठरतो. अवकाळी पाऊस, दुष्काळ, पूर, रोगराई अशा विविध नैसर्गिक आपत्तींमुळे शेतकऱ्यांच्या पिकांचे मोठ्या प्रमाणात नुकसान होते. अशा परिस्थितीत शेतकऱ्यांना आर्थिक संकटाला सामोरे जावे लागते.
या आर्थिक संकटावर मात करण्यासाठी आणि शेतकऱ्यांना सुरक्षा कवच देण्यासाठी पीक विमा योजना अस्तित्वात आली. या योजनेमुळे नैसर्गिक आपत्तींमुळे झालेल्या पीक नुकसानीची भरपाई शेतकऱ्यांना मिळते, ज्यामुळे त्यांना पुन्हा शेती करण्यासाठी मदत होते.
मराठवाड्यातील पीक विमा भरपाई
मराठवाड्यातील सात जिल्ह्यांसाठी एकूण १७६० कोटी रुपयांची पीक विमा भरपाई मंजूर करण्यात आली आहे. या सात जिल्ह्यांमध्ये छत्रपती संभाजीनगर, जालना, बीड, हिंगोली, परभणी, नांदेड आणि धाराशिव यांचा समावेश आहे.
कृषी विभागाच्या माहितीनुसार, काही जिल्ह्यांमधील शेतकऱ्यांच्या खात्यांमध्ये ही भरपाई जमा होण्यास सुरुवात झाली आहे. उर्वरित शेतकऱ्यांना पुढील ४ ते ५ दिवसांमध्ये ही रक्कम मिळेल अशी माहिती कृषी विभागाकडून देण्यात आली आहे.
विमा भरपाईचे प्रकार
पीक विमा भरपाई वेगवेगळ्या कारणांमुळे दिली जाते. या कारणांमध्ये स्थानिक नैसर्गिक आपत्ती, हंगामातील प्रतिकूल परिस्थिती, पीक कापणी प्रयोग भरपाई आणि काढणी पश्चात भरपाई यांचा समावेश आहे. प्रत्येक जिल्ह्यामध्ये वेगवेगळ्या कारणांसाठी भरपाई देण्यात आली आहे.
जिल्हानिहाय पीक विमा भरपाई
परभणी जिल्हा
मराठवाड्यातील परभणी जिल्ह्यातील शेतकऱ्यांना सर्वाधिक ४२६ कोटी ५५ लाख रुपयांची पीक विमा भरपाई मंजूर करण्यात आली आहे. या भरपाईचे वर्गीकरण पुढीलप्रमाणे आहे:
- स्थानिक नैसर्गिक आपत्ती: १०१ कोटी ८९ लाख रुपये
- हंगामातील प्रतिकूल परिस्थिती: २९६ कोटी ८८ लाख रुपये
- काढणी पश्चात भरपाई: २७ कोटी ७७ लाख रुपये
परभणी जिल्ह्यात विशेषत: हंगामातील प्रतिकूल परिस्थितीमुळे शेतकऱ्यांचे मोठ्या प्रमाणात नुकसान झाले होते. त्यामुळे या प्रकारांतर्गत सर्वाधिक भरपाई देण्यात आली आहे.
बीड जिल्हा
बीड जिल्ह्यातील शेतकऱ्यांना एकूण ३५७ कोटी २१ लाख रुपयांची पीक विमा भरपाई मंजूर करण्यात आली आहे. या भरपाईचे वर्गीकरण पुढीलप्रमाणे आहे:
Also Read:
लग्न झालेल्या मुलींना मिळणार १ लाख रुपये, बांधकाम कामगार योजने अंतर्गत construction worker scheme
- स्थानिक नैसर्गिक आपत्ती: १०२ कोटी ६२ लाख रुपये
- हंगामातील प्रतिकूल परिस्थिती: २४५ कोटी ५९ लाख रुपये
- स्वतंत्र अन्य स्थानिक नैसर्गिक आपत्ती: २१२ कोटी ७६ लाख रुपये
बीड जिल्ह्यामध्ये दोन्ही प्रकारच्या नैसर्गिक आपत्तींमुळे शेतकऱ्यांचे नुकसान झाले होते.
जालना जिल्हा
जालना जिल्ह्यातील शेतकऱ्यांना एकूण २६३ कोटी ४० लाख रुपयांची पीक विमा भरपाई मंजूर करण्यात आली आहे. या भरपाईचे वर्गीकरण पुढीलप्रमाणे आहे:
- स्थानिक नैसर्गिक आपत्ती: १९६ कोटी ९५ लाख रुपये
- काढणी पश्चात भरपाई: ६६ कोटी ४४ लाख रुपये
जालना जिल्ह्यात विशेषत: स्थानिक नैसर्गिक आपत्तीमुळे शेतकऱ्यांचे मोठ्या प्रमाणात नुकसान झाले होते. त्याचबरोबर काढणी पश्चात नुकसानही झाले होते.
धाराशिव जिल्हा
धाराशिव जिल्ह्यातील शेतकऱ्यांना स्थानिक नैसर्गिक आपत्तीअंतर्गत २३१ कोटी ५ लाख रुपयांची पीक विमा भरपाई मंजूर करण्यात आली आहे.
हिंगोली जिल्हा
हिंगोली जिल्ह्यातील शेतकऱ्यांना एकूण १८१ कोटी ५ लाख रुपयांची पीक विमा भरपाई मंजूर करण्यात आली आहे. या भरपाईचे वर्गीकरण पुढीलप्रमाणे आहे:
- स्थानिक नैसर्गिक आपत्ती: २६ कोटी ६८ लाख रुपये
- हंगामातील प्रतिकूल परिस्थिती: १५४ कोटी ३६ लाख रुपये
हिंगोली जिल्ह्यात विशेषत: हंगामातील प्रतिकूल परिस्थितीमुळे शेतकऱ्यांचे नुकसान झाले होते.
छत्रपती संभाजीनगर जिल्हा
छत्रपती संभाजीनगर जिल्ह्यातील शेतकऱ्यांना एकूण ८८ कोटी २१ लाख रुपयांची पीक विमा भरपाई मंजूर करण्यात आली आहे. या भरपाईचे वर्गीकरण पुढीलप्रमाणे आहे:
- स्थानिक नैसर्गिक आपत्ती: ८३ कोटी ३८ लाख रुपये
- पीक कापणी प्रयोग भरपाई: ४ कोटी ८३ लाख रुपये
छत्रपती संभाजीनगर जिल्ह्यात मुख्यत: स्थानिक नैसर्गिक आपत्तीमुळे शेतकऱ्यांचे नुकसान झाले होते.
नांदेड जिल्हा
नांदेड जिल्ह्यातील शेतकऱ्यांनाही पीक विमा भरपाई मंजूर करण्यात आली आहे. या जिल्ह्यासाठीची अंतिम आकडेवारी अद्याप स्पष्ट नाही, परंतु मराठवाड्यातील एकूण १७६० कोटी रुपयांच्या भरपाईमध्ये नांदेड जिल्ह्याचाही समावेश आहे.
पीक विमा भरपाईचा शेतकऱ्यांना होणारा फायदा
पीक विम्याची ही भरपाई शेतकऱ्यांना अनेक प्रकारे फायदेशीर ठरणार आहे:
- आर्थिक मदत: नैसर्गिक आपत्तींमुळे झालेल्या पीक नुकसानीची भरपाई मिळाल्यामुळे शेतकऱ्यांना आर्थिक दिलासा मिळेल.
- पुन्हा शेती करण्यासाठी प्रोत्साहन: या भरपाईमुळे शेतकऱ्यांना पुन्हा शेती करण्यासाठी प्रोत्साहन मिळेल आणि ते नव्या हंगामासाठी बियाणे, खते आणि इतर साहित्य खरेदी करू शकतील.
- कर्जबाजारीपणा कमी होणे: अनेक शेतकरी पीक नुकसान झाल्यानंतर कर्जबाजारी होतात. या भरपाईमुळे त्यांचा कर्जबाजारीपणा कमी होण्यास मदत होईल.
- ग्रामीण अर्थव्यवस्थेला चालना: शेतकऱ्यांना मिळणारी भरपाई ग्रामीण अर्थव्यवस्थेला चालना देईल, कारण या पैशांचा वापर शेतकरी स्थानिक बाजारपेठेत करतील.
- आत्महत्या रोखण्यास मदत: आर्थिक संकटामुळे शेतकऱ्यांमध्ये आत्महत्येचे प्रमाण वाढले आहे. पीक विमा भरपाईमुळे आर्थिक संकट कमी होऊन आत्महत्या रोखण्यास मदत होईल.
पीक विमा योजनेची वैशिष्ट्ये
भारत सरकारने प्रधानमंत्री पीक विमा योजनेअंतर्गत (PMFBY) शेतकऱ्यांना विम्याचे संरक्षण देण्यासाठी पुढाकार घेतला आहे. या योजनेची काही महत्त्वाची वैशिष्ट्ये पुढीलप्रमाणे आहेत:
- कमी विमा हप्ता: शेतकऱ्यांना कमी विमा हप्ता भरावा लागतो. खरीप पिकांसाठी २%, रब्बी पिकांसाठी १.५% आणि वार्षिक व्यापारी/बागायती पिकांसाठी ५% विमा हप्ता निश्चित करण्यात आला आहे.
- विविध पीक नुकसानीचे संरक्षण: पेरणीपूर्व जोखीम, नैसर्गिक आपत्ती, कीड/रोग, हवामान आधारित आपत्ती, स्थानिक आपत्ती आणि काढणीनंतरचे नुकसान यांसारख्या विविध प्रकारच्या नुकसानीसाठी संरक्षण दिले जाते.
- नुकसान भरपाईचे वेगवान वितरण: नुकसान भरपाईचे वितरण जलद गतीने केले जाते, जेणेकरून शेतकऱ्यांना वेळेवर आर्थिक मदत मिळेल.
- तंत्रज्ञानाचा वापर: पीक नुकसानीचे मूल्यांकन करण्यासाठी रिमोट सेन्सिंग, सॅटेलाइट इमेजरी, ड्रोन्स यांसारख्या आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर केला जातो.
मराठवाड्यातील सात जिल्ह्यांसाठी मंजूर झालेली १७६० कोटी रुपयांची पीक विमा भरपाई ही शेतकऱ्यांसाठी मोठी आर्थिक मदत ठरणार आहे. या भरपाईमुळे शेतकऱ्यांना नैसर्गिक आपत्तींमुळे झालेल्या नुकसानीची भरपाई मिळेल आणि ते पुन्हा शेती करण्यासाठी प्रोत्साहित होतील.
कृषी विभागाने दिलेल्या माहितीनुसार, काही जिल्ह्यांमध्ये शेतकऱ्यांच्या खात्यात ही रक्कम जमा होण्यास सुरुवात झाली आहे, तर उर्वरित शेतकऱ्यांना पुढील काही दिवसांत ही रक्कम मिळेल. शेतकऱ्यांनी आपल्या बँक खात्याची माहिती अद्ययावत ठेवावी आणि पीक विमा भरपाई मिळाल्याची खातरजमा करावी.
पीक विमा योजना ही शेतकऱ्यांसाठी एक महत्त्वाचे सुरक्षा कवच आहे. या योजनेमुळे शेतकऱ्यांना नैसर्गिक आपत्तींचा सामना करण्यास मदत होते आणि त्यांचे आर्थिक नुकसान कमी होते. राज्य आणि केंद्र सरकारने अशा योजना अधिक प्रभावीपणे राबवून शेतकऱ्यांना आर्थिक संकटाच्या काळात मदत करणे गरजेचे आहे.
