students get for free महाराष्ट्रातील लाखो विद्यार्थी आणि पालकांसाठी खूप आनंदाची बातमी आहे. यावर्षीपासून शाळेच्या पहिल्याच दिवशी विद्यार्थ्यांना दोन्ही गणवेश संच एकाच वेळी मिळणार आहेत. या योजनेसाठी केंद्र आणि राज्य सरकारने मिळून २४८ कोटींहून अधिक निधी मंजूर केला आहे. ही योजना समग्र शिक्षा अभियानांतर्गत राबवली जाणार असून, यामुळे विद्यार्थ्यांच्या शैक्षणिक वर्षाच्या सुरुवातीलाच गणवेशांचा प्रश्न सुटणार आहे.
पालक-विद्यार्थ्यांच्या आर्थिक ओझ्यात होणार घट
दरवर्षी शालेय वर्षाच्या सुरुवातीला विद्यार्थ्यांसाठी गणवेश, पुस्तके आणि इतर शैक्षणिक साहित्य खरेदी करण्याचे आर्थिक ओझे पालकांवर असते. विशेषतः आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल घटकांतील विद्यार्थ्यांना याचा मोठा फटका बसतो. अनेकदा पालक आर्थिक अडचणींमुळे गणवेश खरेदी करू शकत नाहीत, किंवा वर्षातून एकदाच गणवेश विकत घेऊ शकतात.
पण आता सरकारने विद्यार्थ्यांची आणि पालकांची ही अडचण ओळखून त्यावर उपाय म्हणून ही योजना आणली आहे. प्रत्येक पात्र विद्यार्थ्याला शाळेच्या पहिल्याच दिवशी दोन्ही गणवेश संच मिळणार असल्याने, यावर्षी गणवेशासाठी प्रतीक्षा करावी लागणार नाही. यामुळे पालकांच्या आर्थिक ओझ्यात लक्षणीय घट होणार आहे.
यावर्षी काय आहे विशेष?
आतापर्यंत दरवर्षी गणवेश वाटपामध्ये विलंब होत असे. साधारणपणे शाळा सुरू झाल्यानंतर ऑगस्ट महिन्याच्या आसपास पहिला गणवेश मिळायचा आणि दुसऱ्या गणवेशासाठी काही महिने वाट पाहावी लागायची. मात्र यंदापासून हे चित्र पूर्णपणे बदलणार आहे.
यंदाच्या शैक्षणिक वर्षापासून महत्त्वाची सुधारणा म्हणजे:
- पहिल्याच दिवशी दोन गणवेश: शाळा सुरू होण्याच्या पहिल्याच दिवशी विद्यार्थ्यांना दोन्ही गणवेश संच एकाच वेळी मिळतील.
- बूट-मोजे सुद्धा मिळणार: या वर्षापासून विद्यार्थ्यांना दोन गणवेशांसोबतच एक जोडी बूट आणि दोन जोडी पायमोजे देखील मिळणार आहेत.
- नवीन प्रवेशित विद्यार्थ्यांनाही लाभ: पहिलीमध्ये नव्याने प्रवेश घेणाऱ्या विद्यार्थ्यांनाही या योजनेचा लाभ मिळणार आहे.
कोणत्या विद्यार्थ्यांना मिळणार लाभ?
ही योजना सर्व विद्यार्थ्यांसाठी नसून, काही ठराविक विद्यार्थी वर्गासाठीच आहे. योजनेचा लाभ मिळण्यासाठी पात्र विद्यार्थी वर्ग खालीलप्रमाणे आहेत:
- अनुसूचित जाती व जमातीतील विद्यार्थी: पहिली ते आठवी वर्गात शिकणारे अनुसूचित जाती आणि जमातीतील विद्यार्थी.
- मुली: सर्व वर्गातील पहिली ते आठवी वर्गात शिकणाऱ्या मुली.
- दारिद्र्यरेषेखालील कुटुंबातील मुले: पहिली ते आठवी वर्गात शिकणारे दारिद्र्यरेषेखालील (बीपीएल) कुटुंबातील मुले.
निधीचे वाटप कसे होणार?
या गणवेश योजनेसाठी केंद्र आणि राज्य सरकारने मिळून मोठा निधी मंजूर केला आहे. या निधीचे वाटप आणि त्यामधून लाभार्थी संख्या खालीलप्रमाणे आहे:
- केंद्र सरकारचा निधी: समग्र शिक्षा अभियानाच्या माध्यमातून एकूण ४२,९७,७९० विद्यार्थ्यांसाठी प्रत्येकी ६०० रुपये या दराने १८१ कोटी ४७ लाख ९७ हजार रुपयांचा निधी मंजूर करण्यात आला आहे.
- राज्य सरकारचा निधी: राज्य शासनाच्या योजनेंतर्गत ११,१५,७६० विद्यार्थ्यांसाठी ६०० रुपये प्रमाणे ६६ कोटी ९४ लाख ५६ हजार रुपये मंजूर झाले आहेत.
या दोन्ही योजनांमधून मिळणाऱ्या निधीतून पात्र विद्यार्थ्यांना दोन गणवेश संच दिले जातील. या योजनेमुळे राज्यातील सुमारे ५४ लाख विद्यार्थ्यांना लाभ होणार आहे.
शाळा व्यवस्थापन समितीची भूमिका
गणवेश वितरणाची संपूर्ण जबाबदारी शाळा व्यवस्थापन समितीकडे (एसएमसी) सोपवण्यात आली आहे. समग्र शिक्षा महाराष्ट्र प्राथमिक शिक्षण परिषदेने शाळा व्यवस्थापन समित्यांना स्पष्ट निर्देश दिले आहेत की पहिल्या दिवशीच दोन्ही गणवेश विद्यार्थ्यांना वितरित करावेत.
Also Read:
लग्न झालेल्या मुलींना मिळणार १ लाख रुपये, बांधकाम कामगार योजने अंतर्गत construction worker scheme
शाळा व्यवस्थापन समितीच्या अखत्यारित खालील निर्णय येतात:
- गणवेशाचा रंग आणि डिझाईन: गणवेशाचा रंग, डिझाईन निवडण्याचा अधिकार शाळा व्यवस्थापन समितीला आहे.
- गणवेश खरेदी प्रक्रिया: गणवेश खरेदी कशी करायची याचा निर्णय देखील समिती घेईल.
- विशेष परवानगी: ज्या शाळांमध्ये स्काऊट-गाईडचा अभ्यासक्रम आहे, त्या शाळांना दुसऱ्या गणवेशाचा रंग संस्थेच्या नियमानुसार निवडण्याचे स्वातंत्र्य देण्यात आले आहे.
राज्य प्रकल्प संचालक संजय यादव यांनी जिल्हा परिषद आणि महापालिकांच्या अधिकाऱ्यांना गणवेश वाटपाबाबत सूचना दिल्या आहेत. शिक्षणाधिकारी आणि गटशिक्षणाधिकारी यांनी गणवेश वाटपाचे निरीक्षण करावे, असेही निर्देश देण्यात आले आहेत.
योजनेबाबत महत्त्वाच्या सूचना
योजनेच्या अंमलबजावणीबाबत काही महत्त्वाच्या सूचना देण्यात आल्या आहेत:
- दुबार लाभ नाही: ज्या विद्यार्थ्यांना आधीच दुसऱ्या शासकीय योजनांमधून गणवेश मिळालेला आहे, त्यांना या योजनेचा दुबार लाभ दिला जाणार नाही.
- स्थानिक निधीतून मिळालेल्या गणवेशांबाबत: शाळांना स्थानिक निधीतून गणवेश दिला गेला असेल, तरी त्यांना पुन्हा समग्र शिक्षेअंतर्गत गणवेश देण्यात येणार नाही.
- पात्र विद्यार्थ्यांचीच यादी: फक्त पात्र विद्यार्थ्यांचीच यादी तयार करून त्यांनाच गणवेश वाटप करण्याचे निर्देश आहेत.
योजनेचे फायदे
या नवीन गणवेश योजनेमुळे अनेक फायदे होणार आहेत:
- आर्थिक भार कमी: पालकांवरील आर्थिक ओझे कमी होईल.
- आत्मविश्वास वाढ: नवीन गणवेश मिळाल्याने विद्यार्थ्यांचा आत्मविश्वास वाढेल.
- शाळेत नियमित उपस्थिती: गणवेशांचा अभाव हे अनेकदा शाळेत गैरहजर राहण्याचे कारण असते. दोन गणवेश मिळाल्याने विद्यार्थी नियमित शाळेत येतील.
- शालेय शिस्त वाढ: गणवेश शालेय शिस्त आणि स्वच्छतेचे प्रतीक आहे. या योजनेमुळे शालेय शिस्त वाढण्यास मदत होईल.
- सामाजिक समता: सर्व पात्र विद्यार्थ्यांना सारखेच गणवेश मिळाल्याने सामाजिक समता प्रस्थापित होण्यास मदत होईल.
शैक्षणिक क्षेत्रात महत्त्वाचे पाऊल
शिक्षण हा सामाजिक विकासाचा पाया आहे. परंतु अनेकदा आर्थिक अडचणी, सामाजिक समस्या यांमुळे विद्यार्थी शिक्षणापासून वंचित राहतात. गणवेशाचा अभाव हे देखील शाळा सोडण्याचे एक कारण असू शकते. अशा परिस्थितीत सरकारने घेतलेला हा निर्णय शैक्षणिक क्षेत्रातील एक महत्त्वाचे पाऊल मानले जात आहे.
ही योजना केवळ गणवेश वाटप करण्ापुरती मर्यादित नसून, ती समावेशक शिक्षणाची दिशा दाखवते. सर्वांना शिक्षणाची समान संधी मिळावी, आर्थिक परिस्थिती शिक्षणाच्या आड येऊ नये, या उद्देशाने ही योजना राबवली जात आहे.
समग्र शिक्षा अभियानाअंतर्गत राबवली जाणारी ही गणवेश योजना राज्यातील लाखो विद्यार्थी आणि पालकांना आर्थिक दिलासा देणारी ठरणार आहे. शाळेच्या पहिल्याच दिवशी दोन्ही गणवेश मिळणार असल्याने, यावर्षी विद्यार्थ्यांना गणवेशासाठी प्रतीक्षा करावी लागणार नाही.
केंद्र आणि राज्य सरकारच्या संयुक्त प्रयत्नांमुळे २४८ कोटींचा निधी या योजनेसाठी मंजूर करण्यात आला आहे. या योजनेमुळे अनुसूचित जाती-जमातीतील विद्यार्थी, मुली आणि दारिद्र्यरेषेखालील कुटुंबातील मुलांचे शैक्षणिक जीवन अधिक सुकर होणार आहे.
पालक आणि विद्यार्थ्यांसाठी ही खरोखरच आनंदाची बातमी आहे, कारण यामुळे शाळेच्या सुरुवातीलाच गणवेशांचा प्रश्न सुटणार आहे आणि पालकांवरील आर्थिक ओझे कमी होणार आहे. ही योजना सामाजिक समता प्रस्थापित करण्याच्या दिशेने एक महत्त्वाचे पाऊल आहे, जे शैक्षणिक क्षेत्रात दीर्घकालीन सकारात्मक बदल घडवून आणू शकेल.
