E-Shram Card holders भारतातील कोट्यवधी कामगार असंघटित क्षेत्रात काम करतात – बांधकाम मजूर, शेतमजूर, घरेलू कामगार, फेरीवाले, रिक्षाचालक आणि इतर अनेक. या कामगारांना बऱ्याचदा सामाजिक सुरक्षा योजनांचा लाभ मिळत नाही, त्यामुळेच त्यांच्या जीवनात अनिश्चितता असते. या समस्येवर मात करण्यासाठी केंद्र सरकारने ई-श्रम पोर्टल सुरू केले आहे, ज्यामधून ई-श्रम कार्ड दिले जाते.
ई-श्रम कार्ड म्हणजे असंघटित क्षेत्रातील कामगारांसाठी एक राष्ट्रीय डिजिटल ओळखपत्र आहे. या कार्डामुळे सरकारला असंघटित क्षेत्रातील कामगारांचा डेटाबेस तयार करता येतो आणि त्यांना विविध सरकारी योजनांचा लाभ देणे सुलभ होते. या कार्डामुळे कामगारांना सामाजिक सुरक्षा, आर्थिक मदत, विमा संरक्षण आणि अन्य लाभ मिळू शकतात.
कार्ड धारकांना मिळणारे प्रमुख फायदे
1. आर्थिक मदत
ई-श्रम कार्ड धारकांना विशेष परिस्थितीत सरकारकडून आर्थिक मदत मिळू शकते. उदाहरणार्थ, कोविड-19 महामारीच्या काळात अनेक राज्यांनी ई-श्रम नोंदणीकृत कामगारांना थेट बँक खात्यात रक्कम जमा केली होती. सरकार वेळोवेळी आर्थिक संकटकाळात ५०० ते २००० रुपयांपर्यंत मदत जाहीर करते.
2. अपघात विमा संरक्षण
प्रधानमंत्री सुरक्षा विमा योजनेअंतर्गत, ई-श्रम कार्ड धारकांना २ लाख रुपयांपर्यंतचे अपघात विमा संरक्षण मिळते. जर अपघातामुळे कामगाराचा मृत्यू झाला किंवा पूर्ण अपंगत्व आले, तर त्याच्या कुटुंबाला २ लाख रुपये मिळतात, तर आंशिक अपंगत्वासाठी १ लाख रुपये मिळतात.
3. पेन्शन योजनेचा लाभ
ई-श्रम कार्ड धारक प्रधानमंत्री श्रम योगी मानधन (PMSYM) योजनेंतर्गत नोंदणी करू शकतात. या योजनेत नियमित मासिक योगदान देऊन, वयाच्या ६० वर्षांनंतर दरमहा ३,००० रुपये पेन्शन मिळू शकते.
4. आरोग्य विमा
आयुष्मान भारत योजनेशी जोडून, ई-श्रम कार्ड धारकांना आणि त्यांच्या कुटुंबाला ५ लाख रुपयांपर्यंतचा मोफत आरोग्य विमा मिळू शकतो. यामुळे गंभीर आजाराच्या वेळी उपचारासाठी आर्थिक चिंता कमी होते.
5. अन्य सरकारी योजनांचा लाभ
ई-श्रम कार्ड असल्याने, सरकारच्या विविध कल्याणकारी योजनांचा लाभ घेणे सोपे होते. उदाहरणार्थ, प्रधानमंत्री आवास योजना, प्रधानमंत्री उज्ज्वला योजना, आदी.
कोण पात्र आहे?
पात्रता:
- वय: १६ ते ५९ वर्षांदरम्यान
- असंघटित क्षेत्रात काम करणारे कामगार
- EPF/ESIC योजनांचे सदस्य नसणारे
- आयकरदाता नसणारे
पात्र कामगारांमध्ये यांचा समावेश होतो:
- बांधकाम मजूर
- शेतमजूर
- घरेलू कामगार (घरकाम करणारे)
- फेरीवाले
- रिक्षाचालक
- स्वयंरोजगारित व्यक्ती
- गिग वर्कर्स (उदा. ओला-उबर ड्रायव्हर)
- हातमाग आणि हस्तकला क्षेत्रातील कामगार
- मासेमारी करणारे
- आदिवासी क्षेत्रातील कामगार
- इतर असंघटित क्षेत्रातील कामगार
ई-श्रम कार्ड कसे मिळवावे?
ऑनलाइन नोंदणी प्रक्रिया:
- ई-श्रम पोर्टलवर जा: https://eshram.gov.in वेबसाइटला भेट द्या.
- नोंदणी पर्याय निवडा: मुख्यपृष्ठावरील “Register on e-Shram” बटनावर क्लिक करा.
- आधार तपशील भरा:
- आपला आधार क्रमांक प्रविष्ट करा
- आधारशी लिंक केलेला मोबाईल नंबर प्रविष्ट करा
- OTP सत्यापनासाठी प्राप्त झालेला OTP प्रविष्ट करा
- वैयक्तिक माहिती भरा:
- नाव (आधारप्रमाणे)
- जन्मतारीख
- लिंग
- जात श्रेणी (SC/ST/OBC/सामान्य)
- शिक्षण
- व्यावसायिक माहिती भरा:
- व्यवसाय श्रेणी (उदा. बांधकाम, शेती, घरेलू काम, इ.)
- मासिक उत्पन्न
- कामाचे स्वरूप
- बँक खाते तपशील भरा:
- बँक खाते क्रमांक
- IFSC कोड
- स्वाक्षरी आणि फोटो अपलोड करा:
- स्वाक्षरीची डिजिटल प्रत
- अलीकडील पासपोर्ट साईज फोटो
- फॉर्म सबमिट करा:
- सर्व माहिती तपासून पहा
- “सबमिट” बटनावर क्लिक करा
- UAN क्रमांक आणि ई-श्रम कार्ड प्राप्त करा:
- १२ अंकी UAN (Universal Account Number) क्रमांक प्राप्त होईल
- ई-श्रम कार्ड डाउनलोड करा आणि प्रिंट करून ठेवा
ऑफलाइन नोंदणी पर्याय:
जर तुम्हाला ऑनलाइन नोंदणी करणे शक्य नसेल तर, तुम्ही खालील ठिकाणी जाऊन मदत घेऊ शकता:
- सामान्य सेवा केंद्र (CSC): तुमच्या जवळच्या CSC केंद्रात जाऊन तुमची नोंदणी करू शकता. सामान्यतः २० ते ५० रुपये शुल्क आकारले जाऊ शकते.
- आपले सरकार केंद्र: तुमच्या जिल्ह्यातील आपले सरकार केंद्र किंवा जन सेवा केंद्रात जाऊन नोंदणी करू शकता.
- प्रधानमंत्री जन औषधी केंद्र: काही ठिकाणी या केंद्रांमार्फत देखील ई-श्रम नोंदणी सुविधा उपलब्ध आहे.
नोंदणीसाठी आवश्यक कागदपत्रे:
- आधार कार्ड
- मोबाईल फोन (आधारशी लिंक केलेला)
- बँक खाते तपशील (पासबुक किंवा चेक)
- पासपोर्ट साईज फोटो (ऑफलाइन नोंदणीसाठी)
‘दरमहा २००० रुपये’ बद्दल स्पष्टीकरण
सध्या सोशल मीडिया आणि अनेक वेबसाइट्सवर अशी माहिती पसरवली जात आहे की ई-श्रम कार्ड धारकांना दरमहा २००० रुपये मिळतील. या संदर्भात गैरसमज दूर करणे महत्त्वाचे आहे:
Also Read:
लग्न झालेल्या मुलींना मिळणार १ लाख रुपये, बांधकाम कामगार योजने अंतर्गत construction worker scheme
- नियमित मासिक पेमेंट नाही: ई-श्रम कार्ड कोणतीही नियमित मासिक पेमेंट देत नाही. सरकार केवळ विशेष परिस्थितीत, जसे आपत्कालीन स्थिती किंवा महामारी, यासारख्या वेळी एकरकमी आर्थिक मदत देऊ शकते.
- आपत्कालीन मदत: कोविड-19 महामारीच्या काळात काही राज्यांनी आणि केंद्र सरकारने ई-श्रम नोंदणीकृत कामगारांना ५०० ते २००० रुपयांपर्यंत एकरकमी मदत दिली होती. अशा स्वरूपाची मदत भविष्यात पुन्हा देण्याची शक्यता असू शकते, परंतु ही नियमित नाही.
- राज्य-विशिष्ट योजना: काही राज्य सरकारे त्यांच्या स्वतःच्या योजनांद्वारे ई-श्रम कार्ड धारकांना अतिरिक्त लाभ देऊ शकतात. हे लाभ राज्यानुसार भिन्न असू शकतात.
सावधानता बाळगा
- अधिकृत वेबसाइट वापरा: ई-श्रम कार्डसाठी फक्त https://eshram.gov.in हीच अधिकृत वेबसाइट आहे. अन्य कोणत्याही वेबसाइटवर माहिती देऊ नका.
- शुल्क बद्दल सावध रहा: ऑनलाइन नोंदणी पूर्णपणे मोफत आहे. तर CSC/आपले सरकार केंद्रात अल्प शुल्क आकारले जाऊ शकते. कोणीही जास्त शुल्क मागत असेल तर सावध रहा.
- खोटी आश्वासने: ‘दरमहा २००० रुपये’ सारखी आश्वासने देणाऱ्या व्यक्ती किंवा संस्थांपासून दूर रहा. अधिकृत माहितीसाठी केवळ सरकारी स्त्रोतांवर अवलंबून रहा.
ई-श्रम कार्ड असंघटित क्षेत्रातील कामगारांसाठी एक महत्त्वपूर्ण उपक्रम आहे. हे फक्त तात्कालिक आर्थिक लाभांसाठीच नव्हे, तर दीर्घकालीन सामाजिक सुरक्षेसाठी देखील महत्त्वाचे आहे. विमा संरक्षण, पेन्शन आणि आरोग्य सेवा यासारख्या सुविधा सामान्य कामगारांच्या भविष्यासाठी सुरक्षा कवच प्रदान करतात.
जर तुम्ही किंवा तुमच्या ओळखीचे कोणी असंघटित क्षेत्रात काम करत असेल आणि अद्याप ई-श्रम कार्डसाठी नोंदणी केली नसेल, तर आजच नोंदणी करा. आपल्या देशातील कोट्यवधी कामगारांना सामाजिक सुरक्षेच्या छत्राखाली आणण्याचे हे महत्त्वपूर्ण पाऊल आहे.
लक्षात ठेवा, जसजशी सरकारकडून नवीन योजना आणि लाभ जाहीर होतील, तसतसे ते ई-श्रम पोर्टलद्वारे आपल्यापर्यंत पोहोचतील. त्यामुळे एकदा नोंदणी केल्यावर, वेळोवेळी ई-श्रम पोर्टल चेक करत रहा आणि अद्ययावत रहा.
