Unseasonal rains महाराष्ट्राच्या अनेक भागांमध्ये गेल्या काही दिवसांपासून अवकाळी पावसाचे चित्र पहायला मिळत आहे. हवामानातील या अनपेक्षित बदलांमुळे शेतकरी वर्गात चिंतेचे वातावरण निर्माण झाले आहे. प्रसिद्ध हवामान तज्ज्ञ पंजाबराव डख यांनी नुकताच एक महत्त्वपूर्ण अंदाज व्यक्त केला आहे. त्यांच्या मते, ८ आणि ९ मे रोजी पश्चिम महाराष्ट्रातील प्रमुख जिल्हे जसे कोल्हापूर, सांगली, सातारा आणि सोलापूर परिसरात अवकाळी पावसाचा जोर अधिक असेल. या संभाव्य परिस्थितीमुळे शेतकरी बांधवांना विशेष सतर्कता बाळगण्याचे आवाहन केले जात आहे.
११ मे पूर्वी शेतमालाची काढणी अत्यावश्यक
विशेषतः ज्या शेतकऱ्यांची कांदा, हळद आणि भुईमूग या पिकांची काढणी सुरू आहे, त्यांच्यासाठी हा काळ अत्यंत महत्त्वाचा ठरणार आहे. डख यांनी स्पष्ट संदेश दिला आहे की अशा सर्व शेतकऱ्यांनी ११ मे पूर्वी आपल्या पिकांची काढणी पूर्ण करून, त्याची योग्य पद्धतीने साठवणूक करावी. १२ मे पासून राज्यभरात मान्सूनपूर्व पावसाच्या जोरदार सरी कोसळण्याची शक्यता वर्तवण्यात आली आहे. या पावसासोबत वादळी वारे, विजांचा लखलखाट आणि काही ठिकाणी गारपीटही होऊ शकते. अशा परिस्थितीत शेतमाल उघड्यावर ठेवल्यास मोठ्या प्रमाणावर नुकसान होण्याची भीती आहे.
दक्षिण महाराष्ट्र विशेष प्रभावित क्षेत्र
हवामान तज्ज्ञांच्या अंदाजानुसार, यावेळी सर्वाधिक प्रभाव दक्षिण महाराष्ट्रावर पडण्याची शक्यता आहे. विशेष म्हणजे उत्तर महाराष्ट्र, विदर्भ आणि मराठवाड्याच्या तुलनेत दक्षिण महाराष्ट्रातील जिल्ह्यांमध्ये अधिक प्रमाणात पाऊस पडण्याचा अंदाज वर्तवण्यात आला आहे. या क्षेत्रात सोलापूर, लातूर, नांदेड, परभणी, हिंगोली, बीड, धाराशिव, सातारा, सांगली, कोल्हापूर, पुणे, अहमदनगर आणि कोकणातील काही भागांचा समावेश आहे. या भागातील शेतकऱ्यांनी विशेष काळजी घेणे आवश्यक आहे.
कर्नाटक सीमावर्ती भागात अधिक तीव्रता
कोल्हापूर जिल्ह्यातील राधानगरी तालुका आणि कर्नाटक सीमेलगतच्या भागात अतिशय तीव्र स्वरूपाच्या पावसाची शक्यता वर्तवण्यात आली आहे. या भागात हवामान अस्थिरतेचे प्रमाण जास्त असून वाऱ्याचा वेग वाढण्याची आणि अचानक गारपीट होण्याची शक्यताही नाकारता येत नाही. या भागातील शेतकऱ्यांनी अत्यंत सावधगिरी बाळगणे गरजेचे आहे.
विदर्भ, उत्तर महाराष्ट्र आणि मराठवाड्यातही पावसाची शक्यता
डख यांच्या अभ्यासानुसार, पूर्व विदर्भातील यवतमाळ, नागपूर, भंडारा, गोंदिया, चंद्रपूर आणि पश्चिम विदर्भातील अकोला, बुलढाणा, वाशिम या जिल्ह्यांमध्येही काही प्रमाणात पाऊस पडू शकतो. तसेच उत्तर महाराष्ट्रातील जळगाव, धुळे, नंदुरबार आणि नाशिक जिल्ह्यांत ढगाळ वातावरण राहून हलक्या सरींची शक्यता आहे.
कांदा उत्पादकांसाठी विशेष सूचना
महाराष्ट्र हे कांदा उत्पादनात अग्रेसर राज्य असून, सध्या कांदा काढणीचा हंगाम सुरू आहे. हवामान तज्ज्ञ डख यांनी कांदा उत्पादक शेतकऱ्यांना १२ मे पूर्वी कांद्याची काढणी पूर्ण करण्याचे आवाहन केले आहे. काढणी केलेला कांदा योग्य पद्धतीने चाळींमध्ये साठवणे महत्त्वाचे आहे. पावसामुळे कांद्याचे मोठ्या प्रमाणावर नुकसान होण्याची शक्यता असून, काढणीच्या वेळी केलेली थोडीशी हयगय देखील शेतकऱ्यांना मोठा आर्थिक फटका देऊ शकते.
मान्सून यंदा लवकर दाखल होण्याची शक्यता
हवामान तज्ज्ञांच्या मते, सामान्यपणे मान्सून अंदमान बेटांवर १९ ते २१ मे दरम्यान दाखल होतो. मात्र यंदाच्या वर्षी हा कालावधी पुढे येऊन १५ ते १६ मे दरम्यान मान्सून अंदमानवर दाखल होण्याची शक्यता आहे. हा एक आशादायक संकेत मानला जात असून, त्यामुळे महाराष्ट्रातही नेहमीपेक्षा लवकर मान्सून प्रवेश करू शकतो.
शेतकऱ्यांसाठी महत्त्वाची सतर्कता
या संपूर्ण परिस्थितीचा विचार करता, ८ ते १७ मे या कालावधीत राज्यातील हवामान अस्थिर राहण्याची शक्यता आहे. विशेषतः दक्षिण महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांनी अधिक दक्षता घेणे आवश्यक आहे. काही महत्त्वाच्या सूचना खालीलप्रमाणे:
- शेतमालाची काढणी ११ मे पूर्वी पूर्ण करावी
- काढणी केलेला माल सुरक्षित ठिकाणी साठवावा
- कांदा, हळद आणि भुईमूग या पिकांवर विशेष लक्ष द्यावे
- शेतात पाणी साचणार नाही याची काळजी घ्यावी
- हवामान अंदाजाचे निरंतर अद्यतन जाणून घ्यावे
- मजुरांच्या सुरक्षिततेची काळजी घ्यावी
- वीज पडण्याच्या शक्यतेमुळे खबरदारी बाळगावी
शेतकऱ्यांनी पुढील उपाययोजना करणे हितावह ठरेल:
- पिकांची योग्य वेळी काढणी करून सुरक्षित साठवण करणे
- शेततळ्यातील अतिरिक्त पाण्याचा निचरा करण्याची व्यवस्था करणे
- फळबागा असल्यास वादळी वाऱ्यापासून संरक्षण करणे
- विद्युत उपकरणे सुरक्षित ठेवणे
- जनावरांसाठी सुरक्षित निवारा ठेवणे
- पावसाच्या परिस्थितीचा दररोज अंदाज घेणे
- शेतात कामाच्या वेळा सकाळी लवकर किंवा सायंकाळी ठेवणे
एकूणच ८ ते १७ मे या दहा दिवसांच्या कालावधीत महाराष्ट्रातील हवामान अस्थिर राहण्याची शक्यता आहे. विशेषतः दक्षिण महाराष्ट्रातील जिल्ह्यांमध्ये जोरदार पावसाची शक्यता आहे. शेतकऱ्यांनी हवामान विभागाच्या अंदाजानुसार आणि डख यांच्या सूचनांप्रमाणे आवश्यक ती दक्षता घेणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. वेळीच खबरदारी घेतल्यास होणारे नुकसान टाळता येईल. सावधानता, वेळेवर काढणी आणि सुरक्षित साठवणूक हेच या परिस्थितीत प्रभावी उपाय ठरतील.
विशेष सूचना (डिस्क्लेमर): सदर लेखातील माहिती विविध ऑनलाइन स्त्रोतांमधून संकलित केलेली आहे. वाचकांनी कृपया स्वतःच्या परिसरातील नेमक्या हवामान स्थितीबाबत स्थानिक हवामान विभाग, कृषी विभाग किंवा अधिकृत हवामान संकेतस्थळांवरून अद्ययावत माहिती घेऊनच पुढील निर्णय घ्यावेत. हवामानाचे अंदाज बदलत्या स्वरूपाचे असू शकतात आणि प्रत्येक परिसरानुसार त्यात फरक असू शकतो. लेखामध्ये नमूद केलेल्या तारखा व अंदाज हे केवळ सर्वसाधारण मार्गदर्शनासाठी असून, त्याआधारे घेतलेल्या निर्णयांची संपूर्ण जबाबदारी वाचकांची राहील. कृपया आपल्या शेतीविषयक निर्णयांपूर्वी योग्य त्या तज्ज्ञांशी संपर्क साधावा.
