New government scheme भारतातील जेष्ठ नागरिकांसाठी सरकारकडून वेळोवेळी विविध कल्याणकारी योजना जाहीर केल्या जातात. या योजनांमुळे त्यांचे जीवन सुखकर आणि निश्चिंत होण्यास मदत होते. प्रत्येक वेळी सरकार जेष्ठ नागरिकांसाठी नवनवीन योजना आणत राहते, ज्यामुळे त्यांना आर्थिक, आरोग्य आणि सामाजिक सुरक्षा मिळते. अशाच काही महत्त्वपूर्ण योजनांबद्दल आज आपण जाणून घेणार आहोत, ज्या जेष्ठांना टेन्शन-फ्री जीवन जगण्यास मदत करतील.
मोफत प्रवास योजना
१. रेल्वे प्रवासात सवलत
भारतीय रेल्वेद्वारे जेष्ठ नागरिकांसाठी प्रवास भाड्यात महत्त्वपूर्ण सवलती देण्यात आल्या आहेत. ६० वर्षांवरील पुरुष जेष्ठ नागरिकांना रेल्वे भाड्यात ४०% पर्यंत सूट मिळते, तर ५८ वर्षांवरील महिला जेष्ठ नागरिकांना ५०% पर्यंत सूट देण्यात येते. ही सवलत सर्व प्रकारच्या रेल्वे डब्यांमध्ये लागू होते, मग तो वातानुकूलित असो वा नसो.
सवलतीचा लाभ घेण्यासाठी जेष्ठ नागरिकांनी तिकीट खरेदी करताना त्यांचे वय प्रमाणित करणारे ओळखपत्र (आधार कार्ड, पॅन कार्ड किंवा वयाचा पुरावा) सादर करणे आवश्यक आहे.
२. विमान प्रवासात सवलत
अनेक भारतीय विमान कंपन्या जेष्ठ नागरिकांसाठी विमान भाड्यात विशेष सवलती देऊ करतात. उदाहरणार्थ, एअर इंडिया, स्पाइसजेट, इंडिगो यांसारख्या विमान कंपन्या ६० वर्षांवरील जेष्ठ नागरिकांना विमान भाड्यात ५% ते १५% पर्यंत सवलत देतात. या सवलतीचा लाभ घेण्यासाठी तिकीट बुक करताना आवश्यक वय प्रमाणपत्र सादर करावे लागते.
३. तीर्थ यात्रेत सुविधा
राजस्थान आणि दिल्ली राज्य सरकारकडून जेष्ठ नागरिकांसाठी मोफत तीर्थ यात्रेची सुविधा उपलब्ध करून देण्यात आली आहे. ‘मुख्यमंत्री तीर्थ यात्रा योजना’ अंतर्गत जेष्ठ नागरिकांना राज्य सरकारच्या खर्चाने तीर्थ यात्रेची संधी मिळते. यामध्ये प्रवास, निवास आणि भोजन यांचा समावेश असतो. राजस्थानमध्ये ही योजना ‘मुख्यमंत्री तीर्थ यात्रा योजना’ नावाने ओळखली जाते, तर दिल्लीत ‘मुख्यमंत्री तीर्थ यात्रा योजना’ अंतर्गत जेष्ठ नागरिकांना तीर्थ यात्रा करण्याची संधी मिळते.
मोफत उपचार सुविधा
१. आयुष्मान भारत योजना
आयुष्मान भारत ही योजना जेष्ठ नागरिकांच्या आरोग्याचा विचार करून सुरू करण्यात आली आहे. या योजनेअंतर्गत, ७० वर्षावरील जेष्ठ नागरिकांना ५ लाख रुपयांपर्यंत मोफत उपचार मिळू शकतात. या योजनेचा लाभ मुख्यतः गंभीर आजारांसाठी उपलब्ध आहे, जसे की कर्करोग, हृदयविकार, मूत्रपिंड रोग, मेंदूचे आजार इत्यादी. योजनेचा लाभ घेण्यासाठी आयुष्मान भारत कार्ड (आधार कार्डशी जोडलेले) आवश्यक आहे.
२. मोफत औषधी योजना
जे जेष्ठ नागरिक शारीरिकदृष्ट्या अशक्त आहेत किंवा आजारी आहेत, त्यांच्यासाठी ‘घरपोच औषधी योजना’ सुरू करण्यात आली आहे. या योजनेअंतर्गत, अशा जेष्ठ नागरिकांना त्यांच्या घरीच मोफत औषधे पोहोचवली जातात. जेष्ठ नागरिकांना दवाखान्यात जाण्याचा त्रास होऊ नये, यासाठी ही योजना विशेषतः उपयुक्त आहे. योजनेचा लाभ घेण्यासाठी स्थानिक प्राथमिक आरोग्य केंद्र किंवा महानगरपालिका आरोग्य विभागाशी संपर्क साधावा लागतो.
३. आरोग्य तपासणी
सरकारी रुग्णालयांमध्ये जेष्ठ नागरिकांची मोफत आरोग्य तपासणी केली जाते. त्यांना प्राधान्य देऊन त्वरित सेवा दिली जाते. यामध्ये विविध प्रकारच्या तपासण्यांचा समावेश असतो, जसे की:
- रक्त तपासणी
- रक्तदाब तपासणी
- हृदयाची तपासणी (ईसीजी)
- नेत्र तपासणी
- हाडांची तपासणी (बोन डेन्सिटी स्कॅन)
- मधुमेह तपासणी
जेष्ठ नागरिकांसाठी विशेष आरोग्य शिबिरेही आयोजित केली जातात, जिथे त्यांना मोफत तपासणी आणि औषधे उपलब्ध करून दिली जातात.
Also Read:
लग्न झालेल्या मुलींना मिळणार १ लाख रुपये, बांधकाम कामगार योजने अंतर्गत construction worker scheme
आर्थिक सुरक्षा आणि पेन्शन योजना
१. जेष्ठ नागरिक बचत योजना
जेष्ठ नागरिक बचत योजनेअंतर्गत, जेष्ठ नागरिक किमान १,००० रुपयांपासून गुंतवणूक करू शकतात. या योजनेमध्ये त्यांना ८.२% दराने व्याज मिळते, जे बाजारातील इतर गुंतवणूक योजनांच्या तुलनेत अधिक आहे. ही योजना टपाल कार्यालये आणि सार्वजनिक क्षेत्रातील बँकांमध्ये उपलब्ध आहे.
गुंतवणुकीची कमाल मर्यादा १५ लाख रुपये आहे आणि कालावधी ५ वर्षांचा आहे, जो पुढे वाढविता येतो. जेष्ठ नागरिकांना नियमित उत्पन्नाचा स्त्रोत म्हणून त्रैमासिक व्याज मिळू शकते.
२. राष्ट्रीय वृद्धापकाळ पेन्शन योजना
गरीब जेष्ठ नागरिकांसाठी राष्ट्रीय वृद्धापकाळ पेन्शन योजना सुरू करण्यात आली आहे. या योजनेअंतर्गत, ६० ते ६९ वयोगटातील जेष्ठ नागरिकांना दरमहा २,००० रुपये पेन्शन मिळते, तर ७० वर्षांवरील जेष्ठ नागरिकांना दरमहा २,५०० रुपये पेन्शन दिले जाते.
या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी, जेष्ठ नागरिकांचे कुटुंबाचे वार्षिक उत्पन्न मर्यादेपेक्षा कमी असणे आवश्यक आहे. अर्ज करण्यासाठी स्थानिक तहसील कार्यालय किंवा जिल्हा समाज कल्याण विभागाशी संपर्क साधावा लागतो.
इतर लाभ
१. राष्ट्रीय वृद्धाश्रम योजना
जे जेष्ठ नागरिक घराबाहेर काढले गेले आहेत किंवा त्यांना योग्य काळजी घेणारे कोणी नाही, अशांसाठी ‘राष्ट्रीय वृद्धाश्रम योजना’ सुरू करण्यात आली आहे. या योजनेअंतर्गत, वृद्धाश्रमांना सरकारकडून अनुदान दिले जाते, जेणेकरून त्यांना जेष्ठ नागरिकांची योग्य काळजी घेता येईल.
वृद्धाश्रमांमध्ये जेष्ठ नागरिकांना निवास, भोजन, वैद्यकीय सेवा, मनोरंजन सुविधा आणि इतर आवश्यक सेवा पुरविल्या जातात. याबाबत अधिक माहितीसाठी स्थानिक समाज कल्याण विभागाशी संपर्क साधावा.
२. वयोश्री योजना (लागणारे उपकरणे)
‘वयोश्री योजना’ ही विशेषत: शारीरिकदृष्ट्या अशक्त जेष्ठ नागरिकांसाठी आहे. या योजनेअंतर्गत, जेष्ठ नागरिकांना मोफत सहाय्यक उपकरणे प्रदान केली जातात, जसे की:
- वॉकिंग स्टिक
- व्हीलचेअर
- श्रवणयंत्र
- चष्मे
- कृत्रिम दात
- वॉकर
या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी, जेष्ठ नागरिकांचे वार्षिक उत्पन्न निश्चित मर्यादेपेक्षा कमी असणे आवश्यक आहे. अर्ज करण्यासाठी स्थानिक समाज कल्याण विभाग किंवा वयोश्री योजनेच्या अधिकृत वेबसाइटला भेट द्यावी.
अर्ज कसा करावा?
जेष्ठ नागरिकांसाठी असलेल्या या योजनांचा लाभ घेण्यासाठी, त्यांना संबंधित विभागाच्या अधिकृत वेबसाइटवर जाऊन ऑनलाइन अर्ज करावा लागतो. काही योजनांसाठी ऑनलाइन अर्ज सुविधा उपलब्ध नसल्यास, जेष्ठ नागरिकांना संबंधित सरकारी कार्यालयात प्रत्यक्ष जाऊन अर्ज करावा लागतो.
अर्ज करताना साधारणपणे खालील कागदपत्रे आवश्यक असतात:
- वयाचा पुरावा (जन्म दाखला, आधार कार्ड)
- ओळखपत्र (आधार कार्ड, पॅन कार्ड)
- पत्त्याचा पुरावा (आधार कार्ड, वीज बिल)
- उत्पन्नाचा दाखला (उत्पन्न प्रमाणपत्र, आयकर विवरण)
- बँक खात्याचे तपशील (पासबुक, रद्द केलेला धनादेश)
- पासपोर्ट आकाराचे फोटो
जेष्ठ नागरिकांच्या कल्याणासाठी सरकारकडून विविध योजना राबविल्या जात आहेत. या योजनांचा उद्देश जेष्ठांना आर्थिक, आरोग्य आणि सामाजिक सुरक्षा प्रदान करून त्यांचे जीवन सुखकर बनविणे हा आहे. अनेक जेष्ठ नागरिकांची कमाई सध्या बंद असल्यामुळे त्यांना जीवन जगणे अवघड होत आहे. अशा परिस्थितीत, या योजना त्यांना आर्थिक आधार देण्यासोबतच त्यांचा आत्मसन्मान जपण्यास मदत करतात.
जेष्ठ नागरिकांनी या योजनांची संपूर्ण माहिती घेऊन त्यांच्या गरजेनुसार योग्य योजनांचा लाभ घ्यावा. यासाठी ते स्थानिक सरकारी कार्यालय, समाज कल्याण विभाग किंवा अधिकृत वेबसाइटद्वारे माहिती मिळवू शकतात. तसेच, त्यांच्या कुटुंबातील सदस्यांनी देखील त्यांना या योजनांचा लाभ घेण्यासाठी मदत करावी, जेणेकरून ते त्यांचे उत्तरायुष्य आनंदाने आणि निश्चिंतपणे जगू शकतील.
