Ladki Bahin Yojana Maharashtra महाराष्ट्र राज्य सरकारच्या महत्त्वाकांक्षी ‘मुख्यमंत्री माझी लाडकी बहीण योजने’चा एप्रिल 2025 महिन्याचा दहावा हप्ता आजपासून पात्र लाभार्थी महिलांच्या बँक खात्यांमध्ये जमा करण्याच्या प्रक्रियेला सुरुवात झाली आहे. राज्यातील लाखो महिलांना आर्थिक स्वावलंबनाच्या दिशेने सक्षम करण्यासाठी राबवल्या जात असलेल्या या योजनेचा लाभ महिलांना नियमितपणे मिळत आहे.
महिला व बालविकास मंत्री अदिती तटकरे यांनी याआधी जाहीर केल्यानुसार हा हप्ता 30 एप्रिल 2025 रोजी अक्षय तृतीयेच्या मुहूर्तावर वितरित करण्याचे नियोजन होते. मात्र काही तांत्रिक अडचणींमुळे हप्त्याचे वितरण एक दिवस उशिराने म्हणजेच 1 मे 2025 पासून सुरू करण्यात आले आहे. सध्याची वितरण प्रक्रिया आज, उद्या आणि परवा (1, 2 आणि 3 मे) या तीन दिवसांत पूर्ण होणार असून, 10 मे पर्यंत सर्व पात्र महिलांच्या खात्यात रक्कम जमा होईल, असे विभागाकडून सांगण्यात आले आहे.
योजनेची पार्श्वभूमी आणि उद्दीष्ट
मुख्यमंत्री माझी लाडकी बहीण योजनेची सुरुवात महाराष्ट्र सरकारने जुलै 2023 मध्ये केली होती. या योजनेचा मुख्य उद्देश राज्यातील महिलांना आर्थिक मदत करून त्यांचे जीवनमान उंचावणे, त्यांना आर्थिक स्वावलंबी बनवण्यास मदत करणे आणि त्यांच्या आरोग्य, शिक्षण आणि सामाजिक सुरक्षेला प्रोत्साहन देणे हा आहे. या योजनेअंतर्गत पात्र महिलांना दरमहा नियमित आर्थिक मदत दिली जाते.
सुरुवातीला या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी राज्यातील महिलांनी मोठ्या प्रमाणात नोंदणी केली होती. सध्या राज्यातील 1.25 कोटीहून अधिक महिला या योजनेचा लाभ घेत आहेत. योजनेच्या लाभार्थी महिलांना दरमहा 1,500 रुपये त्यांच्या बँक खात्यात थेट जमा केले जातात.
2025-26 आर्थिक वर्षातील तरतूद आणि वितरण प्रक्रिया
राज्य सरकारने या योजनेसाठी 2025-26 या आर्थिक वर्षात 3,960 कोटी रुपयांचा विशेष निधी मंजूर केला आहे. हा निधी स्टेट बँक खात्यावर वर्ग करण्यात आला असून, सामाजिक न्याय व महिला बालविकास विभागामार्फत दर महिन्याच्या 10 तारखेपर्यंत लाभार्थ्यांच्या खात्यात जमा करण्याची प्रक्रिया निश्चित करण्यात आली आहे.
वितरण प्रक्रिया पूर्णपणे डिजिटल पद्धतीने केली जात असून, यामध्ये कोणत्याही मध्यस्थाची गरज नाही. लाभार्थी महिलांच्या बँक खात्यात डायरेक्ट बेनिफिट ट्रान्सफर (DBT) पद्धतीने पैसे जमा केले जातात. यामुळे पारदर्शकता वाढली असून भ्रष्टाचाराला आळा बसला आहे.
पात्रता निकष आणि अपात्र लाभार्थी
या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी महिलांना काही निकषांची पूर्तता करावी लागते. या निकषांमध्ये वय, उत्पन्न मर्यादा, कुटुंबातील सदस्य संख्या इत्यादी बाबींचा समावेश आहे. जे लाभार्थी या निकषांची पूर्तता करत नाहीत, त्यांना योजनेतून वगळण्यात आले आहे.
योजनेच्या निकषात न बसणाऱ्या महिलांना या योजनेतून वगळण्यात आले असल्याने अशा लाभार्थ्यांना एप्रिल महिन्याचा हप्ता मिळणार नाही. याबाबत विभागाने स्पष्टीकरण दिले असून, फक्त पात्र महिलांनाच योजनेचा लाभ मिळणार असल्याचे सांगितले आहे.
योजनेचा महिलांच्या जीवनावरील सकारात्मक प्रभाव
मुख्यमंत्री माझी लाडकी बहीण योजनेमुळे राज्यातील अनेक महिलांच्या जीवनात सकारात्मक बदल झाले आहेत. या योजनेमुळे महिलांना नियमित उत्पन्नाचा स्त्रोत मिळत असल्याने त्यांना आर्थिक स्वातंत्र्य मिळत आहे.
योजनेच्या लाभार्थी सुनिता पवार (नाव बदलले आहे) यांनी सांगितले की, “या योजनेमुळे मला दरमहा 1,500 रुपये मिळत आहेत. या पैशांतून मी माझ्या मुलांचे शिक्षण आणि आरोग्याच्या गरजा भागवू शकते. याशिवाय, मी एक छोटासा व्यवसाय सुरू करण्यासाठी काही रक्कम बाजूला ठेवत आहे.”
अशाच एका आणखी लाभार्थी वैशाली मोरे (नाव बदलले आहे) यांनी सांगितले की, “माझ्यासारख्या गृहिणीला स्वतःच्या नावावर बँक खाते असणे आणि त्यात नियमित पैसे जमा होणे हे आत्मविश्वास वाढवणारे आहे. आता मला कुटुंबाच्या आर्थिक निर्णयांमध्ये अधिक सहभागी होता येते.”
हप्ता जमा झाल्याची खात्री कशी करावी?
लाभार्थी महिलांनी आपला हप्ता जमा झाला आहे की नाही हे तपासण्यासाठी आपले बँक खाते तपासून पाहावे. हप्ता जमा झाल्याची पुष्टी करण्यासाठी महिलांनी खालील पद्धती वापरू शकतात:
- बँक शाखेला भेट देणे: लाभार्थी महिला आपल्या नजीकच्या बँक शाखेला भेट देऊन आपल्या खात्याची माहिती घेऊ शकतात.
- बँकिंग ॲप वापरणे: ज्या महिलांकडे स्मार्टफोन आहे आणि ज्यांनी मोबाईल बँकिंग सुविधा सक्रिय केली आहे, त्या आपल्या बँकेच्या ॲपवरून खात्यातील व्यवहार तपासू शकतात.
- नेट बँकिंग: इंटरनेट बँकिंग सुविधा असलेल्या महिला त्यांच्या बँकेच्या वेबसाइटवरून लॉगिन करून त्यांचे खाते स्टेटमेंट तपासू शकतात.
- एसएमएस अलर्ट: बहुतेक बँका खात्यात पैसे जमा झाल्यावर एसएमएस पाठवतात. महिलांनी या एसएमएसची तपासणी करावी.
- जनसेवा केंद्रे: जवळच्या जनसेवा केंद्र किंवा कॉमन सर्व्हिस सेंटरमध्ये जाऊन माहिती घेऊ शकतात.
लाभार्थींना विनंती करण्यात आली आहे की, त्यांनी हप्ता जमा झाल्यास किंवा काही अडचण आल्यास त्यांचा अनुभव सोशल मीडिया प्लॅटफॉर्मवर शेअर करावा. हे अनुभव इतर महिलांसाठी मार्गदर्शक ठरू शकतात आणि योजनेच्या अंमलबजावणीत सुधारणा करण्यासही मदत होऊ शकते.
हप्ता न मिळाल्यास काय करावे?
काही लाभार्थींना 10 मे पर्यंत त्यांचा हप्ता मिळाला नाही, तर त्यांनी खालील पद्धतीने तक्रार नोंदवावी:
- हेल्पलाइन क्रमांक: योजनेच्या टोल-फ्री हेल्पलाइन क्रमांकावर संपर्क साधावा.
- ऑनलाइन पोर्टल: योजनेच्या अधिकृत वेबसाइटवर जाऊन तक्रार नोंदवावी.
- नजीकच्या सेवा केंद्राला भेट: नजीकच्या सेवा केंद्रात जाऊन मदत मागावी.
- जिल्हा महिला आणि बाल कल्याण अधिकारी: आपल्या जिल्ह्यातील महिला आणि बाल कल्याण विभागाच्या अधिकाऱ्यांशी संपर्क साधावा.
महाराष्ट्र सरकारने या योजनेच्या विस्तारासाठी आणि अधिक महिलांना लाभ देण्यासाठी भविष्यात काही नवीन उपक्रम हाती घेण्याची योजना आखली आहे. यामध्ये लाभार्थी महिलांसाठी कौशल्य विकास प्रशिक्षण, स्वयंरोजगार संधी आणि आरोग्य विमा योजनांचा समावेश आहे.
महिला व बालविकास मंत्री अदिती तटकरे यांनी याबाबत माहिती देताना सांगितले की, “मुख्यमंत्री माझी लाडकी बहीण योजना ही केवळ आर्थिक मदत देण्यापुरती मर्यादित नाही. आमचे उद्दिष्ट महिलांचे सर्वांगीण सक्षमीकरण करणे हे आहे. यासाठी आम्ही योजनेच्या माध्यमातून विविध कौशल्य विकास कार्यक्रम आणि उद्योजकता विकास कार्यक्रम राबवण्याची योजना आखत आहोत.”
‘मुख्यमंत्री माझी लाडकी बहीण योजना’ ही महाराष्ट्र राज्यातील महिलांच्या सक्षमीकरणासाठी एक महत्त्वपूर्ण पाऊल आहे. या योजनेमुळे राज्यातील लाखो महिलांना आर्थिक स्वावलंबन मिळत आहे. एप्रिल 2025 चा हप्ता आजपासून वितरित होत असून, 10 मे पर्यंत सर्व पात्र लाभार्थ्यांच्या खात्यात रक्कम जमा होणार आहे.
लाभार्थी महिलांनी आपले बँक खाते तपासून पाहावे आणि रक्कम जमा झाल्याची खात्री करून घ्यावी. कोणत्याही अडचणी आल्यास त्वरित संबंधित अधिकाऱ्यांशी संपर्क साधावा. या योजनेच्या माध्यमातून महिलांना आर्थिक स्वातंत्र्य, स्वावलंबन आणि सामाजिक सुरक्षा मिळत आहे, जे समाजाच्या एकूण विकासासाठी अत्यंत महत्त्वाचे आहे.
