sewing machine scheme महिलांच्या सक्षमीकरणासाठी आणि त्यांना आर्थिकदृष्ट्या स्वावलंबी बनवण्यासाठी सरकारने अनेक उपक्रम सुरू केले आहेत. या योजनांमध्ये “विश्वकर्मा योजना” किंवा “मोफत शिलाई मशीन योजना” हा एक महत्त्वपूर्ण प्रकल्प आहे. या योजनेअंतर्गत महिलांना शिलाई मशीन खरेदीसाठी १५,००० रुपयांचे अनुदान दिले जाते, ज्यामुळे त्यांना स्वतःचा व्यवसाय सुरू करण्याची संधी मिळते. येथे या योजनेबद्दल सविस्तर माहिती आणि अर्ज प्रक्रिया समजावून घेऊया.
भारतात महिलांच्या सक्षमीकरणाचे महत्त्व ओळखून, केंद्र आणि राज्य सरकारने विविध योजना सुरू केल्या आहेत. उदाहरणार्थ, महाराष्ट्रात ‘लेक लाडकी’, ‘माझी कन्या भाग्यश्री’, ‘लाडकी बहीण’ अशा अनेक योजना आहेत. केंद्र सरकारही ‘लखपती योजना’, ‘महिला विमा योजना’ यांसारख्या उपक्रमांद्वारे महिलांच्या विकासासाठी पावले उचलत आहे.
महिलांना घरातून उत्पन्न मिळवण्याची संधी देणारी “विश्वकर्मा योजना” ही अशीच एक महत्त्वाची पुढाकार आहे. या योजनेचा मुख्य उद्देश महिलांना शिवणकामाचे कौशल्य शिकवून त्यांना स्वतंत्र व्यवसाय सुरू करण्यास प्रोत्साहित करणे आहे.
विश्वकर्मा योजनेची वैशिष्ट्ये आणि लाभ
विश्वकर्मा योजनेअंतर्गत महिलांना खालील महत्त्वपूर्ण लाभ मिळतात:
- आर्थिक अनुदान: शिलाई मशीन खरेदीसाठी १५,००० रुपयांचे थेट अनुदान दिले जाते.
- प्रशिक्षण मानधन: प्रशिक्षणादरम्यान दररोज ५०० रुपयांचे मानधन दिले जाते, ज्यामुळे प्रशिक्षणात सहभागी होण्यासाठी प्रोत्साहन मिळते.
- व्यावसायिक प्रशिक्षण: ५ दिवसांचे विशेष टेलरिंग प्रशिक्षण दिले जाते, ज्यात शिलाई मशीन हाताळणी, देखभाल आणि व्यावसायिक कौशल्ये शिकवली जातात.
- प्रमाणपत्र: प्रशिक्षण पूर्ण केल्यानंतर अधिकृत प्रमाणपत्र दिले जाते, जे भविष्यातील रोजगारासाठी उपयुक्त ठरते.
- सुरुवातीचे भांडवल: कच्चा माल खरेदीसाठी सुरुवातीचे भांडवल पुरवले जाते.
- स्वयंरोजगाराची संधी: महिलांना स्वतःचा शिलाई व्यवसाय सुरू करण्याची संधी मिळते.
योजनेची उद्दिष्टे
विश्वकर्मा योजनेची प्रमुख उद्दिष्टे खालीलप्रमाणे आहेत:
- महिलांचे आर्थिक सक्षमीकरण: महिलांना आर्थिकदृष्ट्या स्वावलंबी बनवून त्यांचा सामाजिक दर्जा वाढवणे.
- कौशल्य विकास: शिवणकामासारख्या पारंपरिक कौशल्यांचे व्यावसायिकीकरण करून महिलांचा रोजगार क्षमता वाढवणे.
- ग्रामीण अर्थव्यवस्थेला बळकटी: ग्रामीण भागातील लघुउद्योगांना चालना देऊन स्थानिक अर्थव्यवस्थेचा विकास करणे.
- बेरोजगारी कमी करणे: गावातील बेरोजगारीचे प्रमाण कमी करून महिलांसाठी नवनवीन उपजीविकेच्या संधी निर्माण करणे.
- घरातून उत्पन्न: महिलांना घरातूनच व्यवसाय करण्याची संधी देऊन त्यांच्या कुटुंबाला आर्थिक हातभार लावणे.
पात्रता
विश्वकर्मा योजनेचा लाभ घेण्यासाठी खालील निकष पूर्ण करणे आवश्यक आहे:
- वयोमर्यादा: अर्जदार महिलेचे वय १८ ते ४५ वर्षांदरम्यान असावे.
- शैक्षणिक पात्रता: किमान ५वी पास असणे आवश्यक आहे, परंतु काही राज्यांमध्ये यात सवलत दिली जाऊ शकते.
- वार्षिक उत्पन्न: अर्जदाराचे कुटुंबाचे वार्षिक उत्पन्न निर्धारित मर्यादेपेक्षा कमी असावे.
- नागरिकत्व: अर्जदार भारतीय नागरिक असावा.
- प्राधान्य क्रम: विशिष्ट शिंपी समाज किंवा जातीतील महिलांना प्राधान्य दिले जाते, परंतु इतर महिला देखील अर्ज करू शकतात.
आवश्यक कागदपत्रे
विश्वकर्मा योजनेसाठी अर्ज करताना खालील कागदपत्रे आवश्यक आहेत:
- आधार कार्ड: ओळख पुरावा म्हणून आधार कार्ड आवश्यक आहे.
- बँक पासबुक: अनुदान थेट खात्यात जमा केले जाते, त्यासाठी अर्जदाराचे बँक खाते असणे आवश्यक आहे.
- उत्पन्न प्रमाणपत्र: कुटुंबाचे वार्षिक उत्पन्न दर्शवणारे प्रमाणपत्र.
- रहिवासी प्रमाणपत्र: अर्जदाराचा रहिवास पुरावा म्हणून रहिवासी प्रमाणपत्र.
- पासपोर्ट साईज फोटो: अद्ययावत पासपोर्ट आकाराचे फोटो.
- जातीचे प्रमाणपत्र: प्राधान्य मिळवण्यासाठी जातीचे प्रमाणपत्र (आवश्यक असल्यास).
अर्ज प्रक्रिया
विश्वकर्मा योजनेसाठी अर्ज करण्याची प्रक्रिया सोपी आणि ऑनलाइन आहे. खालील पायर्‍या अनुसरून अर्ज करता येईल:
- नोंदणी: सर्वप्रथम संबंधित विभागाच्या अधिकृत वेबसाइटवर नोंदणी करावी.
- अर्ज फॉर्म भरणे: नोंदणीनंतर मिळालेल्या युजरनेम आणि पासवर्डने लॉगिन करून अर्ज फॉर्म भरावा.
- कागदपत्रे अपलोड: सर्व आवश्यक कागदपत्रे स्कॅन करून ऑनलाइन अपलोड करावीत.
- अर्ज सबमिट: सर्व माहिती पूर्ण भरल्यानंतर आणि कागदपत्रे अपलोड केल्यानंतर अर्ज सबमिट करावा.
- अर्ज क्रमांक: अर्ज सबमिट केल्यानंतर एक अर्ज क्रमांक (अॅप्लिकेशन नंबर) प्राप्त होतो. हा क्रमांक भविष्यातील संदर्भासाठी जतन करून ठेवावा.
अर्ज मंजुरीनंतरची प्रक्रिया
अर्ज मंजूर झाल्यानंतर, पुढील प्रक्रिया खालीलप्रमाणे असते:
Also Read:
लग्न झालेल्या मुलींना मिळणार १ लाख रुपये, बांधकाम कामगार योजने अंतर्गत construction worker scheme
- सूचना: अर्जदाराला एसएमएस किंवा ई-मेलद्वारे अर्जाच्या स्थितीबद्दल कळवले जाते.
- प्रशिक्षणासाठी निवड: योग्य अर्जदारांना प्रशिक्षणासाठी बोलावले जाते.
- प्रशिक्षण: निवड झालेल्या महिलांना ५ दिवसांचे विशेष टेलरिंग प्रशिक्षण दिले जाते.
- मानधन: प्रशिक्षणादरम्यान महिलांना दररोज ५०० रुपये मानधन दिले जाते.
- प्रमाणपत्र: प्रशिक्षण पूर्ण केल्यानंतर अधिकृत प्रमाणपत्र दिले जाते.
- अनुदान वितरण: प्रशिक्षण पूर्ण केल्यानंतर १५,००० रुपयांचे अनुदान थेट लाभार्थीच्या बँक खात्यात जमा केले जाते.
योजनेचे महत्त्व आणि परिणाम
विश्वकर्मा शिलाई मशीन योजनेचे सामाजिक आणि आर्थिक परिणाम खूप महत्त्वपूर्ण आहेत:
- आर्थिक स्वातंत्र्य: या योजनेमुळे महिलांना आर्थिक स्वातंत्र्य मिळते आणि त्यांचा आत्मविश्वास वाढतो.
- कौशल्य विकास: शिवणकामाचे कौशल्य आत्मसात करून महिलांना व्यावसायिक क्षमता वाढवण्याची संधी मिळते.
- रोजगार निर्मिती: स्वतःचा व्यवसाय सुरू करून महिला इतरांनाही रोजगाराच्या संधी निर्माण करू शकतात.
- ग्रामीण अर्थव्यवस्था: ग्रामीण भागात लघुउद्योग सुरू होऊन स्थानिक अर्थव्यवस्थेला चालना मिळते.
- सामाजिक स्थान: आर्थिक स्वावलंबनामुळे महिलांचा सामाजिक दर्जा वाढतो आणि त्यांना निर्णय प्रक्रियेत अधिक सहभाग घेता येतो.
विश्वकर्मा शिलाई मशीन योजना ही महिलांना आर्थिकदृष्ट्या सक्षम करण्याचा एक महत्त्वपूर्ण प्रयत्न आहे. या योजनेमुळे महिलांना स्वतःचा व्यवसाय सुरू करण्याची संधी मिळते आणि त्या स्वावलंबी बनतात. शिलाई मशीन अनुदान, प्रशिक्षण आणि प्रमाणपत्र यांच्या माध्यमातून महिलांचा आत्मविश्वास वाढतो आणि त्यांना व्यावसायिक क्षेत्रात स्वतःची ओळख निर्माण करण्यास मदत होते.
ग्रामीण भागातील महिलांसाठी ही योजना विशेष उपयुक्त आहे, कारण त्यांना घरातूनच उत्पन्न मिळवण्याची संधी मिळते. योजनेचा लाभ घेण्यासाठी पात्र महिलांनी वेळेत अर्ज करून आवश्यक कागदपत्रे सादर करावीत आणि या संधीचा पूर्ण फायदा घ्यावा. सरकारच्या या उपक्रमामुळे महिलांना स्वावलंबनाचा मार्ग खुला झाला आहे आणि त्यांच्या आर्थिक विकासाला नवी दिशा मिळाली आहे.
